Thị trường ngành Công nghiệp môi trường của Trung Quốc

Những năm gần đây Ngành Công nghiệp môi trường (CNMT) Trung Quốc đang phát triển nhanh chóng. Đầu tư vào bảo tồn nước, quản lý môi trường và công trình công cộng lên tới 8,48 nghìn tỷ Nhân dân tệ (NDT) vào năm 2018, tăng 3,3% so với năm trước. Đầu tư vào lĩnh vực môi trường được dự kiến vượt quá 15 nghìn tỷ NDT trong giai đoạn Kế hoạch 5 năm lần thứ 13 (2016-2020). Ngoài ra, một số lượng lớn các dự án môi trường, như khử đất và trầm tích sông bị ô nhiễm và xây dựng 'thành phố thấm’, được phát triển thông qua quan hệ hợp tác công tư (PPP), cũng sẽ thu hút hàng nghìn tỷ nhân dân tệ trong đầu tư.

2. Thị trường thiết bị môi trường

Thị trường thiết bị môi trường Trung Quốc bao gồm: sản xuất thiết bị, thiết kế công nghệ và các dịch vụ liên quan; cung cấp thiết bị và dịch vụ kiểm soát ô nhiễm môi trường, loại bỏ chất ô nhiễm, xử lý chất thải, bảo tồn năng lượng và sản xuất sạch; thu gom, xử lý an toàn, tái chế và thu hồi tài nguyên chất thải và các dịch vụ liên quan đến bảo vệ tài nguyên và sinh thái tự nhiên.

Trung Quốc chủ yếu sản xuất các thiết bị bảo vệ môi trường sử dụng để phòng ngừa, xử lý ô nhiễm nước và không khí, cũng như các thiết bị xử lý và tái chế chất thải rắn, kiểm soát tiếng ồn, ngăn ngừa ô nhiễm từ sóng phóng xạ và điện từ và quan trắc môi trường.

2. Thị trường dịch vụ môi trường

Trung Quốc cung cấp các dịch vụ môi trường liên quan đến thiết kế và xây dựng các dự án kỹ thuật môi trường, vận hành các cơ sở xử lý cũng như các lĩnh vực dịch vụ khác bao gồm nghiên cứu và phát triển công nghệ môi trường, quan trắc môi trường và dịch vụ tư vấn môi trường.

Một hoạt động môi trường quan trọng khác của Trung Quốc là tích hợp việc sử dụng, phục hồi và đổi mới tài nguyên chất thải. Các công ty trong ngành công nghiệp này tập trung vào các lĩnh vực kinh doanh chất thải rắn gồm: sự tích hợp phát triển và sử dụng quặng xen kẽ và quặng liên kết trong quá trình khai thác mỏ; chất thải rắn, nước thải, khí thải, nhiệt dư và áp suất dư được phát sinh ra trong quá trình sản xuất; thu hồi, sử dụng và đổi mới các loại tài nguyên chất thải khác nhau được tạo ra trong quá trình sản xuất và tiêu thụ.

Một số các công ty cung cấp các dịch vụ bảo vệ sinh thái tự nhiên, bao gồm các biện pháp bảo vệ môi trường sinh thái tự nhiên hoặc khôi phục và khắc phục nó khỏi bị tổn hại. Những nỗ lực đặc biệt cũng được đưa vào để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên (ví dụ như rừng), các công trình bảo tồn thực vật nhằm chống xói mòn đất, ngăn chặn sa mạc hóa, canh tác đồng cỏ và phát triển nông nghiệp sinh thái.

Theo số liệu năm 2018 của Bộ Sinh thái và Môi trường (MEE) (trước đây là Bộ Bảo vệ Môi trường hay MEP), tổng nhu cầu oxy hóa học (COD) trên toàn quốc và lượng khí thải NO2, SO2 và NO2 giảm lần lượt tương ứng là 3,1%, 2,7%, 6,7% và 4,9%. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế rộng lớn của Trung Quốc đã dẫn đến ô nhiễm môi trường nghiêm trọng nên việc chi phí kinh tế và xã hội là mối quan tâm lớn đối với cả chính phủ và công chúng. Vì vậy, do nhu cầu ngày càng tăng tại Trung Quốc về các giải pháp hiệu quả chi phí đối với các vấn đề nêu trên đã tạo ra một thị trường lớn cho các nhà cung cấp dịch vụ bảo vệ môi trường.

3. Các chính sách bảo vệ môi trường

3.1 Về luật pháp

Luật Bảo vệ Môi trường, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2015, ủy quyền cho các bộ phận bảo vệ môi trường thu giữ, ngăn chặn hoặc đóng cửa các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và cũng cho phép họ ra lệnh cho các cơ sở hiện đang thải ra lượng chất ô nhiễm quá mức phải hạn chế hoặc ngừng sản xuất để khắc phục. Mức phạt và hình phạt đối với việc không tuân thủ đã được thực hiện nặng hơn.

Trung Quốc đã hứa sẽ đẩy mạnh việc thực hiện các chính sách tiết kiệm năng lượng, giảm khí thải và bảo vệ môi trường trong giai đoạn Kế hoạch 5 năm lần thứ 13. Hội đồng Nhà nước đã công bố kế hoạch hành động chống ô nhiễm không khí, nước và đất. Về chất lượng không khí, Kế hoạch hành động ba năm để giành chiến thắng trong trận chiến vì một bầu trời xanh được công bố năm 2018 tập trung vào việc giảm mật độ của bụi siêu mịn (PM2,5) và giảm số ngày bị ô nhiễm nặng ở các khu vực chủ chốt như: Bắc Kinh - Thiên Tân - Hà Bắc và các vùng lân cận; khu vực đồng bằng sông Dương Tử.

Kế hoạch hành động mới được sửa đổi về phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm nước nhằm mục đích vào việc làm sạch nguồn nước và hệ sinh thái dưới nước, bảo vệ sự an toàn của nước uống và loại bỏ trầm tích sông bị ô nhiễm trong các thành phố. Kế hoạch hành động về phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm đất chủ yếu là tìm cách tăng cường kiểm soát và làm sạch đất bị ô nhiễm, đẩy nhanh việc thúc đẩy phân loại rác và tăng cường phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm chất thải rắn.

3.2 Về những quy định pháp lý khác

Quy định về quản lý chất thải điện tử:

Để kiểm soát và giảm thiểu môi trường ô nhiễm gây nên do các sản phẩm điện tử, Trung Quốc đã thực hiện các biện pháp quản lý ô nhiễm các sản phẩm thông tin điện tử (thường gọi là RoHS, ngày1/3/2007), các biện pháp quản lý phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm môi trường bằng chất thải điện (tháng 2/2008) và ban hành Quy định về Quản lý Thu hồi và Xử lý Chất thải Điện và Sản phẩm Điện tử (WEEE) của Trung Quốc có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2011.

MEE đã ban hành các tiêu chuẩn môi trường quốc gia khác nhau và các yêu cầu kỹ thuật liên quan, và sửa đổi các tiêu chuẩn hiện có để đáp ứng với những thay đổi trong tình huống thực tế. Các tiêu chuẩn công nghiệp này liên quan trực tiếp đến ngành công nghiệp môi trường và một số doanh nghiệp liên quan, bao gồm:

• Tiêu chuẩn bảo vệ môi trường đối với nước

• Tiêu chuẩn bảo vệ môi trường đối với khí quyển

• Tiêu chuẩn tiếng ồn và độ rung môi trường

• Tiêu chuẩn bảo vệ môi trường đối với đất

• Tiêu chuẩn kiểm soát chất thải rắn và ô nhiễm hóa học

• Tiêu chuẩn bảo vệ môi trường đối với bức xạ hạt nhân và bức xạ điện từ

• Tiêu chuẩn bảo vệ môi trường cho sinh thái

• Tiêu chuẩn sản xuất sạch

• Các quy định kỹ thuật cho các công trình bảo vệ môi trường

• Các yêu cầu kỹ thuật cho các sản phẩm bảo vệ môi trường

Thông tin chi tiết về các tiêu chuẩn và yêu cầu kỹ thuật có thể tham khảo tại trang web của MEE.

Mô hình hợp tác công tư ( PPP):

Kể từ ngày 11 tháng 7 năm 2017, tất cả các dự án xử lý nước thải và chất thải rắn liên quan đến chính phủ đã được vận hành theo mô hình PPP. Các cơ quan có thẩm quyền của chính phủ và bên đầu tư phi chính phủ có liên quan sẽ ký hợp đồng dài hạn với chủ dự án hoặc nhà điều hành trong đó nêu rõ các cơ chế phân phối và chia sẻ rủi ro; các rủi ro thương mại của dự án cũng được phân định bằng cách thành lập một công ty dự án PPP với tư cách pháp nhân độc lập. Hợp đồng được ký thường có thời hạn 15-20 năm và được cấp một khoản trợ cấp cho mỗi đơn vị chất thải được xử lý (tương tự như phí cổng). Các mô hình Xây dựng-Vận hành-Chuyển giao (BOT - thường được một tổ chức chính phủ cấp vốn và vận hành) và Xây dựng-Sở hữu-Vận hành-Chuyển giao (BOOT - thường được tài trợ bởi khu vực tư nhân) là các hình thức phổ biến nhất của PPP.

Quy định hành chính về bảo vệ môi trường liên quan đến chất thải rắn nhập khẩu bị hạn chế có thể được sử dụng làm nguyên liệu thô:

Kể từ ngày 15 tháng 12 năm 2017, MEP đã thực hiện các Quy định hành chính về bảo vệ môi trường liên quan đến chất thải rắn nhập khẩu bị hạn chế có thể được sử dụng làm nguyên liệu thô (Quy định) nhằm tăng cường quản lý nhập khẩu các loại chất thải rắn. Quy định này liệt kê các điều kiện cần phải đáp ứng khi áp dụng để nhập chất thải rắn. Ví dụ, bất kỳ doanh nghiệp nào xin nhập khẩu chất thải rắn bị hạn chế nhập khẩu phải trực tiếp tham gia vào việc xử lý và sử dụng tất cả các chất thải đó và phải là một thực thể được thành lập hợp pháp được phê duyệt để xử lý và sau đó sử dụng các vật liệu đó. Các doanh nghiệp này cũng phải có Giấy phép Xả thải chất ô nhiễm và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định.

Quy định Quản lý về Bảo vệ môi trường đối với nhập khẩu giấy thải:

Ngày 15 tháng 12 năm 2017, MEP bắt đầu thực thi các Quy định Quản lý về Bảo vệ môi trường đối với nhập khẩu giấy thải (Quy định). Đạo luật này nhằm mục đích đưa Kế hoạch thực hiện được thông qua trước đây về cấm nhập chất thải của nước ngoài và thúc đẩy cải cách hệ thống quản lý nhập khẩu chất thải rắn có hiệu lực. Tất cả các nhà nhập khẩu giấy thải, ngoài việc đáp ứng các yêu cầu được quy định trong Quy định quản lý về bảo vệ môi trường liên quan đến qui định hạn chế nhập khẩu chất thải rắn sử dụng làm Nguyên liệu thô,còn cần phải tuân thủ các quy định cụ thể. Ví dụ, các doanh nghiệp này phải có công suất sản xuất tối thiểu 50.000 tấn mỗi năm, cũng như các yêu cầu về thiết bị chế biến giấy và bột giấy. Các doanh nghiệp này cũng phải tuân thủ tất cả các yêu cầu được nêu trong Chính sách phát triển công nghiệp giấy và Danh mục hướng dẫn điều chỉnh cơ cấu công nghiệp. Công ty chế biến giấy thải đang được nói đến không được xuất hiện trong Danh sách các doanh nghiệp công nghiệp được yêu cầu phải loại bỏ thiết bị lạc hậu và phải có Giấy phép Xả thải các chất ô nhiễm một cách hợp pháp và tuân thủ các yêu cầu của giấy phép có liên quan

MEP, Bộ Thương mại (MOFCOM) và các cơ quan chức năng khác đã cùng nhau sửa đổi các biện pháp của nhà nước trong công tác quản lý nhập khẩu chất thải. Theo các biện pháp đã được sửa đổi, có hiệu lực vào ngày 31 tháng 12 năm 2017, thì 24 loại chất thải rắn được liệt kê thành bốn nhóm bao gồm tám loại chất thải nhựa từ nguồn rác sinh hoạt, một loại giấy phế liệu chưa được phân loại, 11 loại phế liệu thải thô của ngành dệt và bốn loại các loại xỉ vanadi, sẽ được phân loại và chuyển ra khỏi Danh mục chất thải rắn bị hạn chế có thể được sử dụng làm nguyên liệu thô sang Danh mục chất thải rắn bị cấm nhập khẩu. Vui lòng tham khảo Thông báo AQSIQ (số 39 [2017]) để biết chi tiết.

Tổng cục Hải quan (GAC) đã ban hành Quy tắc thực hiện giám sát và quản lý kiểm tra trước khi giao hàng đối với nhập khẩu nguyên liệu chất thải rắn thô (Thông báo GAC số 48 [2018]). Từ ngày 1 tháng 6 năm 2018, GAC sẽ đưa ra một bản tóm tắt về tất cả các tổ chức kiểm tra trước khi giao hàng hoạt động trong lĩnh vực nhập khẩu chất thải rắn. GAC cũng nêu rõ rằng không có tổ chức kiểm tra trước khi giao hàng của doanh nghiệp bên thứ ba nào có quyền tiến hành kiểm tra trước khi giao hàng chất thải rắn cho đến khi các tài liệu cần thiết được nộp cho GAC và bảo đảm thành công trước khi phê duyệt.

Bộ Tài chính và Cục Thuế nhà nước đã cùng ban hành Thông báo về các vấn đề liên quan đến chính sách thuế thu nhập đối với các doanh nghiệp bên thứ ba tham gia phòng chống và kiểm soát ô nhiễm trong nỗ lực khuyến khích các doanh nghiệp tham gia phòng chống và kiểm soát ô nhiễm. Từ ngày 1 tháng 1 năm 2019 đến ngày 31 tháng 12 năm 2021, các doanh nghiệp bên thứ ba tham gia phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm đáp ứng được 7 điều kiện liên quan sẽ được giảm 15% thuế thu nhập doanh nghiệp .

MEE, MOFCOM và một số cơ quan chính phủ khác đã điều chỉnh lại Danh mục Quản lý chất thải nhập khẩu, chuyển tám loại chất thải rắn bao gồm phế liệu thép, đồng và nhôm từ Danh mục Không hạn chế Nhập khẩu Nguyên liệu chất thải rắn sang Danh mục Hạn chế Nhập khẩu Nguyên liệu Chất thải rắn. Việc điều chỉnh này được thực hiện vào ngày 1 tháng 7 năm 2019.

Cơ quan quản lý nhà nước về Quản lý Thị trường và Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin đã cùng ban hành các Thỏa thuận Triển khai cho Hệ thống Đánh giá sự Phù hợp để Hạn chế các Chất độc hại trong các Thiết bị Điện và Sản phẩm Điện tử. Điều này nhằm mục đích hạn chế sự phá hủy môi trường do các sản phẩm điện và điện tử gây ra. Chính sách mới bắt buộc các nhà cung cấp bất kỳ thiết bị điện và sản phẩm điện tử nào được sản xuất / nhập khẩu sau ngày 1 tháng 11 năm 2019 và được liệt kê trong Danh mục Quản lý đạt chuẩn, để hoàn thành đánh giá sự phù hợp cả trên cơ sở chứng nhận tự nguyện và tự khai báo

4. Những thành công ban đầu

Tung quốc đã gặt hái được những thành công ban đầu trong trong công tác bảo vệ môi trường. Theo Báo cáo năm 2018 về Nhà nước Sinh thái và Môi trường ở Trung Quốc, mật độ trung bình hàng năm của bụi siêu mịn (PM2,5) giảm 11,8% tại các khu vực ô nhiễm chính tại khu vực Bắc Kinh - Thiên Tân - Hà Bắc và các vùng lân cận, giảm 10,2% tại Đồng bằng sông Dương Tử và 10,8% ở đồng bằng Fen-Wei.

Các phần nước mặt có chất lượng nước trên trung bình (Loại I-III) hiện chiếm 71% tổng lượng quốc gia, tăng 3,1% so với năm 2017. Và trong số 1.062 điểm có trầm tích sông bị ô nhiễm tại 36 thành phố chủ chốt thì 95% là vấn đề ô nhiễm đã được loại bỏ hoàn toàn hoặc ít nhất là trả lại mức cơ bản.

Việc thu hồi và xử lý chất thải điện tử cũng đang được cải thiện. Theo Quy định về quản lý thu hồi và xử lý chất thải Điện và sản phẩm Điện tử (WEEE) có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2011, 5 loại chất thải hoặc sản phẩm điện tử đã qua sử dụng, như tivi, tủ lạnh, máy giặt, điều hòa không khí và máy tính đã được đưa vào danh mục sản phẩm đầu tiên của WEEE. Phiên bản 2014 của Danh mục WEEE đã tăng số loại sản phẩm điện tử thải lên 14 do đưa thêm các mặt hàng như máy in, điện thoại di động và điện thoại. Danh mục mới này, có hiệu lực kể từ ngày 1 tháng 3 năm 2016, nhằm mục đích tăng cường thu hồi và kiểm soát các sản phẩm điện tử thải.

Chương trình ghi nhãn môi trường của Trung Quốc là một chương trình ghi nhãn chứng nhận sản phẩm tự nguyện do MEE quản lý. Các sản phẩm mang nhãn này tuân thủ các yêu cầu môi trường cụ thể về thiết kế, sản xuất, sử dụng, xử lý và thải bỏ và có lợi thế về môi trường hơn so với các sản phẩm tương tự như độc tính và nguy hại thấp cũng như bảo tồn tài nguyên. Với chủ nghĩa tiêu dùng xanh ngày càng tăng, các sản phẩm được chứng nhận đang ngày càng có nhu cầu khiến nhiều nhà sản xuất xin cấp nhãn môi trường cho các sản phẩm của mình.

Đến năm 2018, tổng số dự án kiểm soát ô nhiễm và các dự án xanh carbon thấp trong cơ sở dữ liệu quản lý PPP của Bộ Tài chính đã đạt 4.766, chiếm khoản đầu tư khoảng 4,7 nghìn tỷ nhân dân tệ.

5. Tính cạnh tranh của thị trường

Các nghiên cứu của Hiệp hội Công nghiệp Bảo vệ Môi trường Trung Quốc (CAEPI) cho thấy, trong ngành CNMT Trung Quốc có khoảng 90% doanh nghiệp thuộc lĩnh vực phòng ngừa kiểm soát ô nhiễm nước, không khí và xử lý và sử dụng tài nguyên chất thải rắn. Trong giai đoạn Kế hoạch 5 năm lần thứ 13, dự kiến có một số doanh nghiệp thông qua mở rộng hoặc mua lại sẽ mở rộng chuỗi ngành và phạm vi kinh doanh để trở thành nhà cung cấp dịch vụ môi trường tích hợp.

Một số công ty hàng đầu, như Everbright International, OriginWater of Beijing, China Boqi Electric Power Science and Technology Ltd and Thunip Corp Ltd of Beijing, đã chiếm vị trí tốt trong thị trường môi trường Trung Quốc. Các công ty này cung cấp một loạt các công nghệ và sản phẩm hàng đầu trong lĩnh vực nước thải, ô nhiễm không khí và xử lý chất thải rắn, bao gồm thiết bị xử lý màng tiên tiến đối với nước thải và bộ lọc đĩa lớn nhất thế giới.

Theo số liệu thống kê do CAEPI công bố, thì số lượng đơn xin cấp bằng sáng chế công nghệ môi trường ở Trung Quốc chiếm 44% trong tổng số thế giới từ năm 2008 đến 2017, một tỷ lệ lớn hơn bất kỳ một quốc gia nào khác. Nhật Bản đứng thứ hai trên thế giới chỉ với 30%. Điều này cho thấy Trung Quốc đang tích cực tham gia nghiên cứu và phát triển công nghệ môi trường. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 4% công nghệ môi trường của Trung Quốc được triển khai ở nước ngoài, trong khi đó, khoảng 8% bằng sáng chế của châu Âu, Mỹ và Nhật Bản được triển khai tại Trung Quốc.

Trung Quốc vẫn đang trong giai đoạn khởi nghiệp về xuất khẩu công nghệ môi trường.Trong khi đó, các công ty đa quốc gia đã tích cực theo đuổi thị trường Trung Quốc thông qua xuất khẩu sản phẩm, chuyển giao công nghệ của họ hoặc thành lập liên doanh với các doanh nghiệp địa phương. Phần lớn các thiết bị chế biến đang được sử dụng ở Trung Quốc nhập khẩu từ nước ngoài. Một ví dụ về sự tham gia ở nước ngoài vào ngành CNMT của Trung Quốc là sự hợp tác giữa Tập đoàn France’s Suez và Tập đoàn NWS Holdings của Trung Quốc cung cấp dịch vụ đốt rác thải nguy hại và xử lý nước thải. Một ví dụ khác là Tập đoàn Veolia của Pháp đã thành lập một văn phòng tại Trung Quốc cung cấp các dịch vụ môi trường nhằm khai thác công nghệ.

Trong lĩnh vực bảo vệ môi trường của Trung Quốc, hầu hết các ngành công nghiệp đều ở mức độ tập trung thấp và thiếu những người cầm đầu thị trường. Hiện có khoảng 20.000 công ty môi trường ở Trung Quốc, gần 90% trong số đó là các hoạt động nhỏ. Để so sánh, thì thấy các ngành công nghiệp bảo vệ môi trường của các nước phát triển tập trung hơn, đến mức các thị trường đều bị chi phối bởi các doanh nghiệp tích hợp lớn đã được thành lập.

6. Triển lãm

Thị trường môi trường ở Trung Quốc vẫn đang trong giai đoạn phát triển. Các triển lãm và trưng bày liên quan làm nền tảng kinh doanh cho những người tham gia trong ngành công nghiệp học hỏi lẫn nhau, chia sẻ kinh nghiệm và khám phá các cơ hội kinh doanh. Sau đây là một số triển lãm sắp tới sẽ được tổ chức tại các thành phố lớn của Trung quốc:

Triển lãm môi trường sẽ được tổ chức vào năm 2019- 2020

Ngày	Tên triển lãm	Địa điểm triển lãm
28-30 tháng 11 năm 2019	Triển lãm quốc tế Vũ Hán về công nghệ nước	Trung tâm triển lãm quốc tế Vũ Hán
21-23 tháng 4 năm 2020	IE Expo China- triển lãm thường niênTrung Quốc về các giải pháp công nghệ môi trường tại Thượng Hải	Trung tâm triển lãm quốc tế mới Thượng Hải -Thượng Hải

Lưu ý: Xin vui lòng tham khảo thông tin chính thức từ ban tổ chức để biết chi tiết triển lãm

7. Kết luận

Theo các phân tích trên, ngành CNMT Trung Quốc gần đây đang phát triển nhanh chóng. Chính phủ Trung quốc cũng đã có những thay đổi về chính sách, pháp luật và ban hành những quy định mới cũng như đang có những nỗ lực tăng cường đầu tư đối với ngành CNMT. Trung Quốc đang tích cực nghiên cứu và phát triển công nghệ môi trường, xong vẫn ở mức độ tập trung thấp. Thị trường CNMT ở Trung Quốc vẫn đang trong giai đoạn phát triển và vẫn còn cơ hội tốt cho các doanh nghiệp nước ngoài đến hợp tác đầu tư cũng như cung cấp thiết bị và công nghệ.

Tham khảo:

https:// www.china-trade-research.hktdc.com

https://www.openaccessgovernment.org/chinas-environmental-industry