Bao giờ ĐBSCL không còn nhiễm mặn?

Đó là vấn đề được Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đặt ra tại buổi làm việc với một số tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) về hạn hán, xâm nhập mặn, dự báo sẽ diễn ra gay gắt hơn trong thời gian tới.

Tư duy mới trước “kỷ lục’ hạn mặn ở ĐBSCL

Thủ tướng thị sát công trình chống ngập mặn tại huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre. - Ảnh: Quang Hiếu

Theo dự báo, năm nay tình hình hạn hán, xâm nhập mặn diễn biến gay gắt hơn năm 2016. Do đó, từ tháng 9/2019, Thủ tướng đã chủ trì Hội nghị triển khai các giải pháp phòng, chống hạn, mặn, vì thế đến nay, đã hạn chế tối đa thiệt hại, như chỉ đạo cấy sớm vụ Đông Xuân, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nhất là cây lúa ở vùng có khả năng nhiễm mặn. Diện tích lúa bị thiệt hại khoảng 39.000 ha, chỉ bằng 9,6% so với năm 2016 (có trên 405.000 ha lúa bị thiệt hại). Có thể nói, đây là thành công bước đầu quan trọng. Tuy nhiên, trước khả năng hạn hán, xâm nhập mặn gay gắt hơn năm 2016 nên mức thiệt hại gây ra chắc sẽ còn phức tạp và lớn hơn.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã đi thị sát một số công trình phòng chống hạn, mặn ở tỉnh Bến Tre, gồm đập tạm chặn dòng Ba Lai (đoạn huyện Châu Thành) nhằm ngăn nước mặn từ biển lấn vào đất liền, tạo tuyến kênh chứa nước ngọt và cống An Hiệp, công trình vừa hoàn thành toàn bộ vào tháng 2/2020, vượt tiến độ 3 tháng.

Tại Hội nghị, Thủ tướng đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận các biện pháp trước mắt và căn cơ, lâu dài để phòng chống hạn, mặn. Trước hết là giải quyết vấn đề thiếu nước sinh hoạt cho người dân, “đây là yêu cầu cấp bách, không thể chậm hơn”. Tiếp theo là hạn chế thấp nhất thiệt hại về kinh tế - xã hội ở khu vực, đặc biệt là tại 5 tỉnh đã phải công bố tình huống khấn cấp về xâm nhập mặn (Bến Tre, Tiền Giang, Long An, Cà Mau, Kiên Giang). Trên tinh thần Nghị quyết 120 về phát triển bền vững ĐBSCL ứng phó biến đổi khí hậu và “trong giai đoạn 2021-2025, có công trình cấp bách nào cần làm sớm”; đồng thời liên hệ trách nhiệm, đảm bảo không có bất kỳ chậm trễ nào.

Đập tạm chống ngập mặn tại Ba Lai, Châu Thành, Bến Tre. - Ảnh: Quang Hiếu

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, xâm nhập mặn đã ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống dân sinh từ tháng 12/2019 và liên tục tăng cao cho đến nay, hiện đã ảnh hưởng đến 10/13 tỉnh ở ĐBSCL (trừ An Giang, Đồng Tháp và Cần Thơ).

Trong tháng 2/2020, xâm nhập mặn tăng cao từ ngày 8/2 đến 16/2/2020, với ranh mặn 4 g/l tại vùng 2 sông Vàm Cỏ từ 100-110km, sâu hơn cùng kỳ năm 2016 từ 4-6 km; vùng cửa sông Cửu Long từ 66-75km, sâu hơn cùng kỳ năm 2016 từ 3-10 km.

Xâm nhập mặn bao phủ toàn bộ phạm vi của tỉnh Bến Tre, trong các kỳ triều cường, hầu như không có nguồn nước ngọt cung cấp cho sản xuất và dân sinh.

Dự báo tháng 3, xâm nhập mặn sẽ tiếp tục tăng cao, đặc biệt đợt từ ngày 7/3 đến 15/3/2020 ở cửa các sông Cửu Long. Cụ thể tại các cửa sông Vàm Cỏ (Vàm Cỏ Đông, Vàm Cỏ Tây), phạm vi ảnh hưởng sâu nhất từ 100-110 km, sông cửa Tiểu, cửa Đại, phạm vi ảnh hưởng sâu nhất khoảng 60 km, sông Hàm Luông khoảng 78 km, sông Hậu khoảng 70 km…

Trong thời gian tiếp theo của mùa khô, xâm nhập mặn sẽ tiếp tục lên cao theo các kỳ triều cường; do các hồ chứa ở thượng nguồn chưa tăng lượng xả, xâm nhập mặn sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao đến tháng 4/2020.

Hiện có khoảng 95.600 hộ dân đang gặp khó khăn trong thời gian diễn ra hạn, mặn về nước sinh hoạt (tổng số hộ dân bị gặp khó khăn năm 2015-2016 là 210.000 hộ). Các hộ gặp khó khăn về nước sinh hoạt đang được các địa phương tăng cường giải pháp để cung cấp đủ nước.