Siết chặt quản lý, khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên thuỷ điện

Thực hiện kiểm soát chặt chẽ không cho thuỷ điện xâm dụng đến rừng tự nhiên, từ năm 2016, Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương không bổ sung bất kỳ một công trình thuỷ điện nào nếu sử dụng đất rừng tự nhiên. Đó là khẳng định của Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh trong phiên giải trình trước Quốc hội về vấn đề thuỷ điện.

Tăng cường công tác quản lý an toàn hồ đập thuỷ điện

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh giải trình trước Quốc hội về vấn đề thuỷ điện. Ảnh Nhật Bắc

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết: Hiện cả nước có 429 đập thủy điện và các công trình thủy điện ở các quy mô khác nhau, với dung tích trữ nước khoảng 56 tỷ m3 và công suất khoảng 20.000 MW, chiếm 37 % công suất toàn hệ thống. Đây là một nguồn năng lượng rất quan trọng phục vụ cho nhu cầu về năng lượng của đất nước trong phát triển kinh tế xã hội cũng như sinh hoạt của nhân dân. Năng lượng thuỷ điện là nguồn năng lượng tái tạo, ô nhiễm ít, khí thải nhà kính gần như không có. Vì vậy, quản lý và khai thác nguồn năng lượng tái tạo này thế nào để giảm thiểu tác động đến môi trường, phát huy tối đa hiệu quả là rất quan trọng.

Thuỷ điện có những mặt tích cực và hạn chế, tuỳ thuộc vào việc quản lý và chính sách để xử lý các vấn đề có liên quan. Về mặt tích cực, các hồ đập thuỷ điện có đóng góp rất quan trọng vào cơ cấu điện của đất nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương và hạ tầng điện cả nước, giảm thiểu tác động đến môi trường, bổ sung nguồn quan trọng cho chiến lược điện trong tương lai và tích nước, cắt giảm và điều tiết lũ, phục vụ cho nhu cầu phát triển của từng địa phương. Tuy nhiên, thuỷ điện cũng gây ra những tác động tiêu cực như tác động đến môi trường, đất nước, khí hậu và đời sống dân sinh. Đây là những vấn đề tổng thể, tuỳ thuộc cách thức của con người trong khai thác nguồn lực tài nguyên thiên nhiên.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, từ lâu phát triển thuỷ điện đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của Quốc hội, Chính phủ trong hoạt động giám sát và chỉ đạo điều hành. Nhất là sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết 62/NQ-QH13 năm 2013 về tăng cường công tác quản lý quy hoạch, đầu tư xây dựng, vận hành khai thác công trình thuỷ điện và Nghị quyết 11/NQ-CP của Chính phủ ban hành chương trình hành động của Chính phủ về thực hiện nghị quyết này của Quốc hội. Theo đó, công tác về phát triển thuỷ điện và quản lý an toàn hồ thuỷ điện và vận hành các công trình thuỷ điện đã được bảo đảm hơn. Hằng năm đều có các cuộc kiểm tra giám sát chặt chẽ, đầy đủ theo đúng Nghị quyết 62 của Quốc hội về mức độ an toàn của các hồ đập thuỷ điện, sự vận hành của hệ thống các hồ đập thuỷ điện, nhất là sự tham gia của các hồ đập này trong phòng chống bão lũ, thiên tai tại địa phương.

Thực hiện kiểm soát chặt chẽ không cho thuỷ điện xâm dụng đến rừng tự nhiên, từ 2016, Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương không bổ sung bất kỳ một công trình thuỷ điện nào nếu sử dụng đất rừng tự nhiên. Diện tích chiếm dụng đất trên các dự án được bổ sung quy hoạch đã giảm mạnh, chỉ còn 1,9 ha cho 1 MW điện. Điều này cho thấy chúng ta thực hiện chặt chẽ, nghiêm túc theo chỉ đạo của Quốc hội. Bên cạnh đó, Bộ cũng đã đưa ra khỏi quy hoạch của thuỷ điện 472 dự án, trong đó có 8 dự án thuỷ điện bậc thang, 213 điểm tiềm năng cho phát triển thuỷ điện.

Liên quan đến vận hành của hồ đập thuỷ điện và an toàn hồ đập, có hàng loạt công cụ pháp lý với nhiều đạo luật để điều chỉnh các hoạt động của thuỷ điện. Đặc biệt, Chính phủ đã ban hành Nghị định 114/NĐ-CP năm 2018 về quản lý an toàn đập và hồ chứa nước. Các bộ ngành đang tổ chức hướng dẫn thi hành để bảo đảm an toàn của hồ đập thuỷ điện, thuỷ lợi, giảm thiểu tác động tiêu cực trong phòng chống bão lụt, thiên tai; đồng thời, phân cấp và xác định rõ trách nhiệm, quy trình để bảo đảm yếu tố này. Yêu cầu các chủ hồ đập phối hợp với chính quyền địa phương thiết lập các hệ thống giám sát, quan trắc tự động về khí tượng thuỷ văn, đo mưa, giám sát hệ thống vận hành của các nhà máy thuỷ điện căn cứ trên lượng mưa về nhà máy và lượng xả nước về hạ du, có phương án phòng chống bão lụt tại địa phương, bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản của nhân dân.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết thêm, công cụ pháp lý để quản lý tương đối đầy đủ, tuy nhiên cũng không tránh khỏi ở một số địa phương chủ hồ đập thực thi không nghiêm như thuỷ điện Hố Hô năm 2016 xả lũ gây ngập lụt hạ du đã bị thu giấy phép tham gia hoạt động điện, phạt nặng, khắc phục triệt để mới cho tham gia thị trường điện.

Với tinh thần cầu thị, tiếp thu, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục làm việc với các địa phương và các bộ, ngành nhằm rà soát, đánh giá về những mặt hạn chế, những mặt tích cực để từ đó có căn cứ chính xác, báo cáo Chính phủ, tiếp tục siết chặt quản lý trong phát triển thủy điện, hạn chế tối đa những tác động tiêu cực nếu có, đồng thời tiếp tục khai thác nguồn tài nguyên này một cách hiệu quả.