Quang cảnh hội thảo.

Với mục tiêu là giới thiệu về khái niệm, cách tiếp cận trong triển khai thiết kế sinh thái, thảo luận về kế hoạch triển khai nghiên cứu về xây dựng tiêu chí, lộ trình trong thực hiện thiết kế sinh thái tại Việt Nam. Nghiên cứu “Xây dựng tiêu chí thiết kế sinh thái, đề xuất lộ trình áp dụng thiết kế sinh thái cho bao bì của một số ngành, lĩnh vực ở Việt Nam” thuộc hợp phần II “Hỗ trợ xây dựng các văn bản hướng dẫn kỹ thuật và KHHĐ nhằm hỗ trợ thực hiện chính sách quản lý chất thải rắn, bao gồm cả trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (Extended Producer Responsibility - EPR)” của dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam” do WWF-Việt Nam tài trợ.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Trung Thắng, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường cho biết, thiết kế sinh thái (TKST) được Ủy ban Châu Âu (2009) đưa ra định nghĩa về thiết kế sinh thái (TKST) - là một cách tiếp cận chủ động, phòng ngừa nhằm tối ưu hóa hiệu quả môi trường của sản phẩm trong khi duy trì chất lượng của sản phẩm và mang đến những cơ hội mới thực sự cho nhà sản xuất, người tiêu dùng và toàn xã hội. TKST cũng được định nghĩa là sự tích hợp các khía cạnh môi trường vào quá trình phát triển sản phẩm, bằng cách cân bằng các yêu cầu về kinh tế và sinh thái. TKST xem xét các khía cạnh môi trường trong toàn bộ các giai đoạn phát triển sản phẩm, nỗ lực để các sản phẩm tạo ra tác động môi trường ở mức thấp nhất có thể trong suốt vòng đời sản phẩm.

TKST bao gồm 7 nguyên tắc: tối ưu việc sử dụng tài nguyên; giảm thiểu chất thải; bảo vệ đa dạng sinh học; sử dụng năng lượng tái tạo; kéo dài tuổi thọ của sản phẩm; tích hợp tiêu chuẩn xanh; giáo dục và nâng cao nhận thức. Từ đó, đem lại những hiệu quả tích cực, giảm áp lực đến môi trường như giảm thiểu chất thải, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, tiết kiệm chi phí, tạo việc làm xanh. Đặc biệt, TKST giúp các doanh nghiệp đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng về sản phẩm thân thiện, bền vững và góp phần làm tăng sức cạnh tranh trên thị trường…

Trong quá trình chuyển đổi sang TKST, doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn đầu về đổi mới công nghệ, từ đó tạo ra xu hướng bao bì xanh và nâng cao nhận thức về bao bì xanh qua các chiến dịch truyền thông… Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi việc sản xuất bao bì theo hướng TKST phải đối mặt với nhiều thách thức từ chi phí nguyên liệu, công nghệ tái chế, các quy định pháp lí và việc chuyển đổi cần dựa trên các điều kiện của từng địa phương…

Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, chính thức có hiệu lực từ năm 2022, không đề cập riêng đến TKST, tuy nhiên đã có các quy định cơ sở quan trọng cho thực hiện kinh tế tuần hoàn, là tiền đề để thúc đẩy TKST tại Việt Nam. Cụ thể, Luật đã quy định về kinh tế tuần hoàn (Điều 142), sản phẩm, dịch vụ thân thiện môi trường và nhãn sinh thái (Điều 145), trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR) (Điều 54 và 55). Nghị định 08/2022/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã quy định chi tiết về Hồ sơ đề nghị và thủ tục chứng nhận nhãn sinh thái Việt Nam (Điều 146 và Điều 147). Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT quy định chi tiết các điều của Luật Bảo vệ môi trường, trong đó, quy định tiêu chí và quy trình đánh giá sản phẩm đáp ứng bộ tiêu chí nhãn sinh thái Việt Nam (Điều 76 và 77)

Hiện nay, TKST đang được xác định là một trong những chương trình, nhiệm vụ ưu tiên tại Dự thảo Kế hoạch hành động quốc gia về kinh tế tuần hoàn tới năm 2035 bao gồm: Hỗ trợ thúc đẩy TKST, thiết kế để thực hiện kinh tế tuần hoàn. Đồng thời, đây cũng là một trong những nội dung quan tâm trong đàm phán Hiệp ước toàn cầu về rác thải nhựa Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì xây dựng, hiện đang trình Thủ tướng Chính phủ (dự kiến phê duyệt trong năm 2024). Để nắm bắt được xu hướng TKST, doanh nghiệp nên đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các vật liệu thân thiện với môi trường, đồng thời, tiến hành đào tạo và nâng cao nhận thức của nhân viên về tầm quan trọng của thiết kế bao bì sinh thái. Bên cạnh đó, cần đưa ra các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư, nghiên cứu, xây dựng các hướng dẫn kĩ thuật, hỗ trợ tạo dựng thói quen và thị trường cho các sản phẩm sinh thái…, ông Đinh Quang Hưng nhấn mạnh.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận về kinh nghiệm quốc tế trong thiết kế bao bì sinh thái; cách tiếp cận TKST; kế hoạch triển khai nghiên cứu TKST; tiêu chí riêng dành cho nhãn dán bao bì sinh thái…