Xử lý pin xe điện hết hạn sử dụng: Bài toán nan giải

Trong bối cảnh xe điện đang phát triển mạnh mẽ và dần trở thành xu hướng trên toàn cầu, bài toán xử lý pin xe điện hết hạn lại đnag trở thành một thách thức lớn về môi trường và quản lý tài nguyên.

Khi số lượng pin hết hạn sử dụng tăng nhanh theo tốc độ phổ biến của xe điện, câu hỏi đặt ra không chỉ là xử lý pin thải ra sao để tránh nguy cơ ô nhiễm, mà còn là làm thế nào để tận dụng tối đa giá trị còn lại của loại tài nguyên đặc biệt này. Đây chính là bài toán lớn mà nhiều quốc gia, doanh nghiệp và cơ quan quản lý đang phải đối mặt.

Trong bối cảnh xe điện ngày càng phát triển, việc xử lý pin hết hạn cũng trở thành bài toán nan giải. (Ảnh minh họa)

Trên thực tế, việc tái sử dụng pin xe điện là một giải pháp tốt tuy nhiên vẫn chưa có một mô hình thống nhất áp dụng cho mọi quốc gia. Hiện tại, mỗi quốc gia đang lựa chọn cách tiếp cận riêng, phù hợp với điều kiện phát triển và năng lực công nghiệp của mình.

Những mô hình hiệu quả thường là sự kết hợp đồng bộ của nhiều yếu tố: khung pháp lý minh bạch, sáng kiến công nghiệp, các chương trình khuyến khích tái sử dụng và sự đầu tư mạnh vào năng lực tái chế công nghiệp nhằm hình thành chuỗi cung ứng pin tuần hoàn, khép kín.

Ngay từ những ngày đầu xe điện xuất hiện, vấn đề xử lý pin đã được các chuyên gia và giới kỹ thuật đặc biệt quan tâm. Theo các chuyên gia, giải pháp không thể chỉ dừng lại ở khâu tái chế khi pin hết hạn sử dụng, mà cần xây dựng một chuỗi giá trị tuần hoàn hoàn chỉnh. Chu trình này bắt đầu từ việc kéo dài tuổi thọ pin thông qua bảo dưỡng, tiếp đến là tái sử dụng cho những mục đích phù hợp, và cuối cùng mới đưa pin vào tái chế để thu hồi các vật liệu giá trị như lithium, niken, coban.

Cách tiếp cận toàn diện này giúp hạn chế khai thác khoáng sản mới, đồng thời giảm đáng kể lượng phát thải phát sinh trong quá trình sản xuất pin và xe điện. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc kết hợp tái sử dụng và tái chế có thể cắt giảm đáng kể nhu cầu nguyên liệu đầu vào cho những thế hệ pin tiếp theo, góp phần hình thành một hệ sinh thái xe điện bền vững.

Thế giới đang làm gì để xây dựng chu trình pin tuần hoàn?

Trước áp lực ngày càng lớn từ làn sóng xe điện, nhiều quốc gia và doanh nghiệp đã chủ động triển khai các mô hình thu hồi - tái sử dụng - tái chế pin theo hướng tuần hoàn.

Liên minh châu Âu (EU) đã ban hành một khuôn khổ pháp lý chặt chẽ, yêu cầu các nhà sản xuất và tổ chức cần có trách nhiệm mở rộng và xây dựng hệ thống thu hồi, cũng như đảm bảo nguồn tài chính cho quản lý pin sau sử dụng. Đồng thời, các nhà phân phối cũng có nghĩa vụ tiếp nhận pin thải.

Tại Hoa Kỳ, dù chưa hình thành một đạo luật liên bang thống nhất về nghĩa vụ tái chế pin xe điện, các cơ quan quản lý ở cả cấp liên bang và tiểu bang vẫn đang từng bước hoàn thiện hệ thống hướng dẫn, tiêu chuẩn thu gom và cơ chế khuyến khích nhằm bảo đảm việc xử lý pin diễn ra an toàn, hiệu quả.

Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), cùng với nhiều chương trình do các bang triển khai, đang xây dựng quy trình đồng bộ về thu gom, dán nhãn và phân loại an toàn pin lithium-ion trước khi vận chuyển đến các cơ sở xử lý chuyên biệt. Ở cấp địa phương, California được xem là bang tiên phong khi triển khai các sáng kiến về trách nhiệm của ngành, yêu cầu cả nhà sản xuất, nhà phân phối và người sử dụng cùng tham gia vào hoạt động thu hồi và tái chế pin.

Cùng với đó, các hãng ô tô và nhà sản xuất pin tại Mỹ đang thúc đẩy mạnh mẽ các mô hình “second-life”, tức tái sử dụng pin xe điện sau khi hiệu suất suy giảm nhưng vẫn còn khả năng lưu trữ năng lượng. Những bộ pin này được chuyển đổi sang các ứng dụng tĩnh như hệ thống lưu trữ năng lượng cho hộ gia đình, khu dân cư hoặc làm nguồn điện dự phòng, qua đó kéo dài vòng đời pin, tạo thêm giá trị kinh tế và giảm áp lực cho khâu tái chế.

Tại Úc, hãng xe hơi BMW và công ty tái chế Ecobatt đã bắt tay hợp tác khởi động chương trình quốc gia nhằm thu hồi và tái chế pin lithium - ion điện áp cao từ xe điện BMW và Mini. Mục tiêu của chương trình là nhận lại pin đã hết tuổi thọ hoặc bị hỏng, sau đó xử lý an toàn và thu hồi các vật liệu có giá trị để tái sử dụng trong quá trình sản xuất pin mới, tạo ra chu trình khép kín cho nguyên liệu pin. Chương trình BMW - Ecobatt được coi là một bước tiến lớn cho giải pháp tuần hoàn của pin xe điện. Điều này sẽ phản ánh xu hướng toàn cầu trong việc xây dựng hệ thống tái chế pin bền vững và kinh tế tuần hoàn. Nó không chỉ giúp giảm tác động môi trường, mà còn thúc đẩy ngành công nghiệp pin phát triển theo hướng có trách nhiệm và hiệu quả hơn.

Ảnh minh hoạ nhà máy (Nguồn: AFP)

Theo tờ The Times of India, chính quyền Delhi (Ấn Độ) sẽ sớm công bố chính sách xe điện sửa đổi (EV policy), trong đó trọng tâm được điều chỉnh sang việc xử lý an toàn và tái chế pin lithium - ion trong bối cảnh lượng xe điện tăng nhanh, đặc biệt là xe hai bánh và xe thương mại. Đồng thời trong chính sách sửa đổi, chính phủ Delhi cũng đang xem xét một số giải pháp như mở rộng mạng lưới trung tâm tái chế được cấp chứng nhận, hệ thống theo dõi kỹ thuật số cho pin, khuyến khích thu gom an toàn thông qua các chương trình mua lại pin cũ và giảm thiểu tình trạng pin bị vứt ngoài vòng kiểm soát.

Tại Trung Quốc, theo như tờ China Daily, chính phủ nước này đã thiết lập 22 tiêu chuẩn quốc gia về quy trình thu hồi, quản lý, tháo dỡ và tái chế pin xe điện đã qua sử dụng. Đặc biệt, các chương trình thí điểm đã đạt tỷ lệ thu hồi rất cao, lên đến 99,6% đối với các vật liệu then chốt như niken, coban và mangan; 96,5% với lithium. Đây là một trong những minh chứng cho cách tiếp cận quy chuẩn hoá và công nghiệp hoá mạnh mẽ mà Trung Quốc đang áp dụng để đối mặt với một thách thức then chốt của thời đại xe điện.

Trong dài hạn, giải pháp tuần hoàn cho pin không chỉ giúp giảm gánh nặng môi trường, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh tài nguyên và tính bền vững của ngành công nghiệp xe điện toàn cầu.