Cụ thể, Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà vừa ký văn bản trả lời chất vấn của Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) xung quanh việc cấp hàng nghìn ha đất tại Ninh Bình, Hà Nam, Thái Nguyên, Hải Phòng,… để doanh nghiệp xây chùa. Trong đó, điển hình là Doanh nghiệp Xuân Trường xây chùa Bái Đính (Ninh Bình), Tam Chúc (Hà Nam)...

Theo đó, vị Đại biểu Quốc hội đến từ Đà Nẵng có một số câu hỏi nhấn mạnh như: Căn cứ giao đất, tính giá giao đất thế nào? Xây chùa nằm trong quy hoạch sử dụng đất ra sao? Bên cạnh đó, việc kinh doanh, khai thác các công trình tâm linh được triển khai ra sao? Doanh nghiệp xây chùa rồi hiến cho nhà nước hay chính doanh nghiệp đứng ra khai thác để hoàn vốn và thu lãi? Ai sở hữu chùa? Tiền thu được thuộc về ai? Các yếu tố môi trường có được các cơ quan quản lý nhà nước xem xét? Khi mà hàng vạn người đến chùa thì vấn đề ẩm thực, vệ sinh dịch bệnh, an toàn giao thông... được phê duyệt như thế nào?

Để trả lời những câu hỏi này, Bộ trưởng Bộ TN&MT đã viện dẫn hàng loạt quy định của Luật Đất đai như: Việc giao đất, cho thuê đất căn cứ vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và nhu cầu sử dụng đất thể hiện trong dự án đầu tư được phê duyệt.

Trường hợp chùa Bái Đính được xây dựng bên cạnh khu vực chùa cổ Bái Đính cũ trên núi Bái Đính (xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn, Ninh Bình), có quy mô diện tích hơn 1.000 ha, nằm trong quy hoạch tổng thể Khu du lịch Tràng An. Khu núi chùa Bái Đính mới được thể hiện trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất tỉnh Ninh Bình đến năm 2010 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; được tiếp tục thể hiện trong quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 (phê duyệt năm 2014) và trong điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 của cấp tỉnh, huyện (được phê duyệt trong năm 2017).

Cảnh quan chùa Bái Đính.

Khu núi chùa Bái Đính thuộc quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu di tích lịch sử - văn hóa Cố đô Hoa Lư được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2003; quy hoạch chi tiết xây dựng Khu du lịch Tràng An đã được UBND tỉnh phê duyệt năm 2004, điều chỉnh năm 2005.

Về việc giao đất, cho thuê đất, từ năm 2006 đến 2012, UBND tỉnh Ninh Bình đã ban hành 9 quyết định thu hồi gần 520 ha đất (chiếm 51,5% so với quy hoạch được duyệt) bao gồm: Đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân là 184,9ha; đất do Ban quản lý rừng phòng hộ huyện Gia Viễn quản lý là 67,6ha; đất do UBND xã quản lý là 178,9ha; đất hoang, đất xâm canh 36,7 ha.

Giao cho 3 cơ quan gồm: Sở Thương mại - Du lịch (nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) 495,3 ha để thực hiện dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng khu núi chùa Bái Đính; Ban quản lý quần thể danh thắng Tràng An 18,6ha để xây dựng cơ sở hạ tầng khu núi chùa Bái Đính và UBND huyện Gia Viễn 4,3ha để mở rộng khu dân cư hiện hữu.

"Việc giao đất cho 3 đơn vị như trên để thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng và xây dựng hạ tầng, xây dựng khu tâm linh là chưa thể hiện rõ đối tượng được giao đất để quản lý hay giao đất để sử dụng; Không thể hiện chế độ sử dụng đất (giao có thu tiền hay không thu tiền, hay thuê đất, không xác định thời hạn sử dụng đất); Không thể hiện mục đích sử dụng từng loại đất theo quy định của luật đất đai nên chưa đủ cơ sở để xác định diện tích phải tính tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, căn cứ để xác định giá đất" - Bộ trưởng Trần Hồng Hà chỉ rõ.

Một phần cảnh quan chùa Tam Chúc.

Còn về trường hợp của chùa Tam Chúc mới tại tỉnh Hà Nam được xây dựng bên cạnh chùa cổ Tam Chúc, thuộc quy hoạch Khu du lịch Quốc gia Tam Chúc tại thị trấn Ba Sao và xã Khả Phong (huyện Kim Bảng, Hà Nam) có quy mô diện tích khoảng 4.000ha.

Khu du lịch này đã có quy hoạch tổng thể được UBND tỉnh Hà Nam phê duyệt năm 2006 (quy mô hơn 2.000ha), điều chỉnh năm 2012 (quy mô 5.100ha); được Thủ tướng phê duyệt với quy mô 4.000ha, gồm nhiều khu chức năng, trong đó Khu văn hóa tâm linh Tam Chúc rộng hơn 1.200ha.

Năm 2007, UBND tỉnh Hà Nam phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật Khu du lịch Tam Chúc, với diện tích là hơn 2.000ha, chủ đầu tư là Sở Thương mại - Du lịch. Đến năm 2008, UBND tỉnh Hà Nam chấp thuận cho Doanh nghiệp tư nhân xây dựng Xuân Trường thực hiện dự án đầu tư xây dựng Khu du lịch Tam Chúc này.

Từ năm 2006 đến năm 2009, UBND tỉnh Hà Nam đã ban hành 4 quyết định thu hồi đất và giao cho Sở Thương mại - Du lịch (nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) để phát triển Khu du lịch Tam Chúc, với tổng diện tích là hơn 815ha.

Từ năm 2008 đến 2011, UBND tỉnh Hà Nam ban hành 2 quyết định thu hồi đất đã giao cho Sở Thương mại - Du lịch (nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) và giao toàn bộ diện tích hơn 815ha cho Doanh nghiệp tư nhân xây dựng Xuân Trường để thực hiện dự án đầu tư xây dựng Khu du lịch Tam Chúc theo đồ án được duyệt.

Trong đó, tại Quyết định số 1364 ngày 4/11/2008 cho Doanh nghiệp Xuân Trường thuê đất với diện tích hơn 509ha, thời hạn 50 năm; Quyết định số 1380 ngày 9/11/2011 giao đất cho Doanh nghiệp Xuân Trường với diện tích hơn 306ha, hình thức giao đất để quản lý và đầu tư xây dựng khu du lịch, nhưng không yêu cầu phải bàn giao lại cho Nhà nước sau khi hoàn thành xây dựng.

Bộ trưởng Bộ TN&MT cho rằng, các quyết định giao đất của tỉnh Hà Nam còn chưa rõ ràng về nội dung, mục đích sử dụng chỉ thể hiện, đầu tư xây dựng khu du lịch Tam Chúc mà không thể hiện loại đất cụ thể theo quy định tại Điều 13 của Luật đất đai; chưa xác định được mục đích sử dụng đất cụ thể trong từng quyết định (do tại thời điểm giao đất chưa có quy hoạch chi tiết xây dựng) là không thống nhất và thiếu cơ sở để tính tiền thuê đất (nếu trong phạm vi đất cho thuê có cả các công trình tôn giáo tín ngưỡng và trong phạm vi đất giao quản lý không thu tiền có cả công trình cho mục đích kinh doanh thương mại).