Ngày 18/12 tại Hà Nội, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) phối hợp với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) và Kênh truyền hình Kinh tế – Tài chính VITV tổ chức Diễn đàn Thương mại điện tử xuyên biên giới 2025 (Vietnam Online Import Export Forum – VOIEF). Sự kiện diễn ra trong bối cảnh thương mại số toàn cầu tăng tốc mạnh mẽ, đặt ra yêu cầu cấp thiết về một chiến lược xuất khẩu mới dựa trên nền tảng số, công nghệ và hệ sinh thái hỗ trợ đồng bộ.

Quang cảnh Diễn đàn Thương mại điện tử xuyên biên giới 2025 (Vietnam Online Import Export Forum – VOIEF).

Tại diễn đàn, các cơ quan quản lý, hiệp hội và chuyên gia cùng chung nhận định: thương mại điện tử xuyên biên giới không còn là kênh bổ trợ, mà đang từng bước trở thành trụ cột tăng trưởng mới của xuất khẩu Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn 2026–2030.

Thương mại điện tử là động lực chủ lực của kinh tế số

Theo bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), trong nhiều năm qua, thương mại điện tử luôn là một trong những động lực quan trọng, thậm chí là động lực mạnh nhất của kinh tế số Việt Nam. Bất chấp những khó khăn của bối cảnh kinh tế toàn cầu, năm 2025, thương mại điện tử Việt Nam vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng trên 25%, đưa quy mô thị trường bán lẻ trực tuyến đạt mốc 30 tỷ USD, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước.

Bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), phát biểu tại sự kiện.

Với kết quả này, Việt Nam tiếp tục nằm trong nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nhanh nhất thế giới, đồng thời là một trong ba thị trường thương mại điện tử lớn nhất khu vực Đông Nam Á.

Đáng chú ý, thương mại điện tử không chỉ phát triển mạnh ở thị trường nội địa mà còn ghi nhận sự bứt phá rõ nét ở mảng xuất nhập khẩu trực tuyến. Theo Báo cáo xuất nhập khẩu 2024, tổng giá trị xuất nhập khẩu qua thương mại điện tử của Việt Nam đạt 4,1 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt 1,7 tỷ USD. Sang năm 2025, xuất khẩu qua kênh này ước tăng 18%, đạt khoảng 2 tỷ USD, nâng tổng kim ngạch xuất nhập khẩu trực tuyến lên 4,45 tỷ USD.

“Đây là tín hiệu tích cực cho thấy nhu cầu quốc tế đối với sản phẩm Việt Nam qua kênh số tiếp tục tăng. Doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là doanh nghiệp siêu nhỏ, vừa và nhỏ, đang khai thác hiệu quả các nền tảng số để quảng bá, phân phối xuyên biên giới”, bà Lại Việt Anh nhấn mạnh.

Hoàn thiện thể chế cho giai đoạn phát triển mới

Theo Bộ Công Thương, năm 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng về thể chế và chiến lược đối với thương mại điện tử. Bộ đã ban hành Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026–2030 theo Quyết định 1568/QĐ-BCT, với định hướng tiên phong – xanh – bao trùm.

Đặc biệt, Luật Thương mại điện tử vừa được Quốc hội thông qua ngày 10/12/2025 đã bám sát 6 nhóm chính sách lớn, gồm: nền tảng thương mại điện tử; mạng xã hội thương mại điện tử; thương mại điện tử xuyên biên giới; livestream/affiliate; dịch vụ hỗ trợ; và thương mại điện tử xanh. Đây được xem là khuôn khổ pháp lý quan trọng, tạo hành lang minh bạch, an toàn cho hoạt động thương mại điện tử, trong đó có xuất khẩu trực tuyến.

Tại diễn đàn, các phiên thảo luận tập trung phân tích chính sách và pháp luật cho thương mại điện tử xuyên biên giới giai đoạn 2026–2030. Nhiều ý kiến cho rằng, các quy định mới về quản lý nền tảng xuyên biên giới, minh bạch dữ liệu giao dịch, hiện đại hóa quy trình hải quan và tăng cường bảo vệ người tiêu dùng sẽ góp phần tháo gỡ “điểm nghẽn”, tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tham gia thị trường quốc tế.

Nhìn từ tổng thể chiến lược quốc gia, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), cho rằng Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển dịch quan trọng trong tư duy phát triển xuất nhập khẩu. Năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt khoảng 920 tỷ USD – mức cao kỷ lục, phản ánh mức độ hội nhập sâu rộng của nền kinh tế.

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), phát biểu về vai trò của thương mại điện tử xuyên biên giới trong chiến lược xuất khẩu đến năm 2030.

Tuy nhiên, theo ông Hải, chiến lược xuất nhập khẩu không thể chỉ nhìn vào quy mô, mà cần hướng đến tính bền vững, cân đối thị trường và khả năng chống chịu trước các cú sốc bên ngoài. Trong bối cảnh Hoa Kỳ chiếm khoảng 1/3 kim ngạch xuất khẩu và 40% kim ngạch nhập khẩu phụ thuộc vào Trung Quốc, việc đa dạng hóa thị trường và phương thức xuất khẩu trở nên cấp thiết.

Trong chiến lược đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu theo chiều sâu, nâng cao giá trị gia tăng. Dù hàng công nghiệp chiếm tới 82% kim ngạch xuất khẩu, tỷ lệ nội địa hóa còn thấp; còn nông, lâm, thủy sản vẫn chủ yếu xuất khẩu ở dạng thô hoặc sơ chế. Thương mại điện tử xuyên biên giới, vì vậy, được xem là công cụ quan trọng để doanh nghiệp chuyển từ gia công sang bán hàng trực tiếp, từ OEM sang D2C, từng bước xây dựng thương hiệu Việt trên thị trường quốc tế.

Theo ông Trần Thanh Hải, xuất nhập khẩu trực tuyến hiện chủ yếu diễn ra trong mô hình B2B, nhưng đang có xu hướng mở rộng sang D2C, nhất là với các sản phẩm tiêu dùng, thời trang, mỹ phẩm và đồ gia dụng. Trên phạm vi toàn cầu, thương mại điện tử xuyên biên giới được dự báo đạt quy mô khoảng 800 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng 25–30% mỗi năm.

Gỡ "điểm nghẽn" để thương mại điện tử xuyên biên giới bứt phá

Dù cơ hội rộng mở, các diễn giả cũng chỉ ra nhiều thách thức như rào cản pháp lý, thủ tục biên giới, thuế, thanh toán, logistics và bảo mật thông tin. Trong đó, logistics vẫn là mắt xích then chốt khi hàng hóa thương mại điện tử xuyên biên giới có đặc thù nhỏ lẻ, số lượng đơn hàng lớn, đòi hỏi quy trình thông quan nhanh và chi phí hợp lý.

Bên cạnh logistics xuôi, logistics ngược (đổi trả, thu hồi, tái chế) cũng ngày càng trở thành yêu cầu bắt buộc, nhất là với các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản hay Úc, nơi yếu tố xanh và bền vững được coi là hàng rào kỹ thuật mới.

Theo ông Bùi Trung Kiên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, để xuất khẩu trực tuyến thực sự trở thành điểm sáng, cần sự đồng hành chặt chẽ giữa Nhà nước, hiệp hội và doanh nghiệp. Nhà nước giữ vai trò kiến tạo chính sách, hiệp hội làm cầu nối thông tin và đào tạo, còn doanh nghiệp là chủ thể trung tâm, trực tiếp đổi mới mô hình kinh doanh và chinh phục thị trường.

Cũng trong khuôn khổ sự kiện, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số công bố Báo cáo Thương mại điện tử xuyên biên giới 2025, cập nhật xu hướng tiêu dùng quốc tế, dự báo kim ngạch xuất khẩu trực tuyến, đồng thời nhận diện nhóm hàng và thị trường tiềm năng, kèm theo các khuyến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt.

Các chuyên tham dự Tọa đàm về "Chính sách và pháp luật đối với Thương mại điện tử xuyên biên giới giai đoạn 2026 - 2030", tập trung vào thể chế, logistics và giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt trên thị trường toàn cầu.

Trong bức tranh kinh tế số đang hình thành, thương mại điện tử xuyên biên giới không chỉ là kênh bán hàng mới, mà đang dần trở thành con đường chiến lược để hàng hóa Việt Nam đi xa hơn, bền vững hơn, từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu bằng sức mạnh của công nghệ và đổi mới sáng tạo./.