Những bài thơ chúc Tết của Bác Hồ sống mãi với non sông

Bác Hồ với các cháu thiếu nhi

Một mùa Xuân nữa sang, chúng ta lại nhớ về Bác nhiều hơn, nhớ mỗi lần Tết đến, xuân về, đúng vào giờ khắc Giao thừa, đồng bào và chiến sĩ cả nước lại hồi hộp mở ra-đi-ô để nghe Bác hồ đọc thơ chúc Tết. Thơ chúc Tết của Bác giản dị, dễ nhớ, dễ hiểu nhưng hàm chứa ý nghĩa sâu sắc. Mỗi bài thơ của Người vừa có giá trị văn học vừa có giá trị lịch sử to lớn.
Như, "Mấy lời thân ái nôm nay/ Vừa là kêu gọi, vừa là mừng xuân" ấy đến nay vẫn còn vẹn nguyên giá trị, cho dù Bác đã đi xa. Để mỗi dịp Tết đến xuân về, người dân Việt Nam lại cảm nhận rõ ràng hơn những điều ý nhị, sâu xa trong từng lời thơ chân thành, giản dị ấy. Rồi mọi người xôn xao bàn luận, phân tích từng câu thơ để tìm ra những điều Bác "chỉ đạo" trong thơ. Xuân Mậu Thân 1968, bài thơ chúc Tết của Bác như hiệu lệnh tiến công:
Xuân này hơn hẳn mấy Xuân qua
Thắng trận tin vui khắp nước nhà
Nam Bắc thi đua đánh giặc Mỹ
Tiến lên! Toàn thắng ắt về ta!
Ngay sau giây phút Bác đọc thơ chúc Tết, cả miền Nam tiến công nổi dậy như vũ bão, làm thay đổi tương quan lực lượng, buộc Mỹ - ngụy chấp nhận cuộc đàm phán bốn bên ở Pa-ri. Đồng bào, chiến sĩ cả nước ta những năm ấy, hầu như ai cũng thuộc thơ chúc Tết của Bác Hồ. Hình như rất hiếm lãnh tụ trên thế giới mỗi độ Xuân về có thư chúc Tết theo "nghi thức hành chính", lại vừa làm một bài thơ chúc Tết gửi đồng bào như Bác Hồ! Xuân Mậu Tuất 2017 này là năm thứ 47 chúng ta không còn được nghe thơ chúc Tết của Bác Hồ, nên xin lật lại lịch sử để biết Bác làm thơ chúc Tết từ bao giờ.
Điều thú vị là, không phải đến khi trở thành Chủ tịch nước (1945), Bác Hồ mới làm thơ chúc Tết, mà Bác bắt đầu làm thơ chúc Tết từ những ngày Xuân đầu tiên trở về Tổ quốc ở hang Cốc Bó sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước. Đó là Tết Nhâm Ngọ 1942, bài thơ Chúc năm mới in trên báo Việt Nam độc lập số 114, bài thơ 10 câu, trong đó ý tưởng về Quốc kỳ đã được tượng hình:
Chúc toàn quốc ta trong năm này,
Cờ đỏ ngôi sao bay phấp phới!
Năm này là năm rất vẻ vang
Cách mệnh thành công khắp thế giới.
Tháng 8 năm 1942, Bác từ Cao Bằng sang Trung Quốc họp, đến Túc Vinh (Quảng Tây) bị mật vụ Tưởng Giới Thạch bắt giam đến tháng 9 năm 1943 mới được tha. Vừa về nước, Bác Hồ viết bài Chào Xuân, in trên báo Đồng Minh, Xuân Giáp Thân (1944), ký tên Hồ Chí Minh: "Rót cốc rượu Xuân, mừng cách mạng/Viết bài chào Tết, chúc thành công!".
Xuân Bính Tuất (1946), mừng Cách mạng Tháng Tám, mừng nước Việt Nam mới ra đời, Bác Hồ viết thư và thơ chúc Tết rất nhiều: "Thư chúc Tết" đồng bào (có 4 câu thơ), in trên báo Cứu Quốc số Tết; thơ chúc Tết phụ nữ Việt Nam in trên báo Tiếng gọi phụ nữ; thư chúc Tết Việt kiều ở Lào, Xiêm; thơ chúc Tết báo Quốc Gia của các cụ nhân sỹ yêu nước Hà Nội: Tết này mới thật Tết dân ta/Mấy chữ chào mừng báo Quốc Gia/Độc lập đầy vơi ba cốc rượu/Tự do vàng đỏ một rừng hoa.
Từ đó, các Tết Đinh Hợi (1947), Mậu Tý (1948), Kỷ Sửu (1949), Bác Hồ đều có thơ chúc Tết đăng trên báo Độc Lập, báo Sự Thật (Nhân dân sau này). Trong bài Thơ chúc Tết năm Kỷ Sửu, Bác Hồ có 4 câu thơ đã trở thành khẩu hiệu hành động của phong trào thi đua yêu nước của cả một dân tộc suốt hai cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ rất hào hùng: Người người thi đua/Ngành ngành thi đua/Ta nhất định thắng/Địch nhất định thua.
Thơ Chúc mừng Năm mới năm Canh Dần (1950), Bác Hồ dự đoán kháng chiến "Chuyển mau sang tổng phản công/Kháng chiến nhất định thắng lợi". Đến Thơ chúc Tết Xuân Tân Mão (1951), Bác "chỉ đạo": Thi đua chuẩn bị tổng phản công kịp thời... Thơ chúc Tết của Bác Hồ năm 1952, 1953, Bác đều tập trung vào động viên kháng chiến thắng lợi. Tết Giáp Ngọ (1954), Bác viết thư chúc Tết gửi đồng bào, trong có 2 câu thơ "tiên cảm" chính xác: "Quân dân ta nhất trí kết đoàn/kháng chiến, kiến quốc nhất định hoàn toàn thành công!".
Các Tết năm 1956, 1957, 1959, 1960, Bác vẫn có thơ chúc Tết gửi đồng bào, chiến sĩ cả nước. Những năm tiếp theo, Bác Hồ vẫn đều đặn làm thơ chúc Tết in cuối Thư chúc mừng năm mới đầu năm dương lịch. Các bài thơ này được in trang trọng vào Thiệp chúc Tết của Chủ tịch nước mỗi dịp Xuân về. Có nhiều bài thơ rất hào sảng như Thơ mừng Xuân Tân Sửu 1961: Mừng năm mới, Mừng Xuân mới/Mừng Việt Nam, mừng Thế giới/Đường lên hạnh phúc rộng thênh thênh/Kế hoạch năm năm thêm phấn khởi. Hay Xuân 1967 (Đinh Mùi), Bác có bài thơ chúc Tết với cảm hứng tươi trẻ, âm hưởng sôi động:

Xuân về xin có mấy vần thơ
Gửi chúc đồng bào cả nước ta
Chống Mỹ hai miền đều đánh giỏi
Tin mừng thắng trận nở như hoa

Xuân Kỷ Dậu (1969) là mùa Xuân thứ 79 của Bác Hồ, mặc dù đã linh cảm mình "sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê Nin", nhưng Tết năm đó, Người vẫn làm thơ chúc Tết rất phấn khích và hào sảng, rung động trái tim của đồng bào, chiến sĩ cả nước:
Năm qua thắng lợi vẻ vang
Năm nay tiền tuyến chắc càng thắng to
Vì độc lập, vì tự do
Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào
Tiến lên chiến sĩ, đồng bào
Bắc Nam sum họp, Xuân nào vui hơn!
Những năm đó, nhân dân cả nước hát vang bài hát hào hùng phổ thơ chúc Tết của Bác. "Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào" (chứ không phải tiêu diệt Mỹ - ngụy) chính là đường lối cách mạng mà Bác "truyền đạt" bằng thơ. Từ Xuân Nhâm Ngọ (1942) đến Xuân Kỷ Dậu (1969), 27 năm ấy, Bác Hồ đã làm hơn 30 bài thơ chúc Tết . Bác viết: "Mấy lời thân ái nôm na. Vừa là kêu gọi vừa là mừng Xuân". Nôm nay mà toàn dân đều hiểu, đều thuộc là ngôn ngữ của bậc Đại Nhân, Đại Trí vậy! Khai bút đầu Xuân, làm thơ chúc Tết là cốt cách phương Đông của Danh nhân văn hóa thế giới Hồ Chí Minh!