Rác thải nhựa đang là vấn nạn mà một số địa phương phải đối mặt, trong đó có Phú Yên. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ước tính mỗi năm ở Việt Nam thải ra môi trường khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, nhưng chỉ khoảng 27% được thu gom cho tái chế. Rác thải đang là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường, đặc biệt là vấn đề nóng về “ô nhiễm trắng” do rác thải nhựa…

Khảo sát của Sở Nông nghiệp và Môi trường về phụ nữ thu gom rác phi chính thức ở Phú Yên. Đồ họa: ANH NGỌC

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, việc phát sinh chất thải rắn sinh hoạt, đặc biệt là chất thải nhựa đã gây ra các ảnh hưởng xấu về cảnh quan, môi trường và hệ sinh thái, từ đó dẫn đến các tác động tiêu cực về phát triển KT-XH. Để thu gom, xử lý rác thải nhựa đạt hiệu quả, ngoài lực lượng thu gom rác chính thức còn có một lực lượng không nhỏ đó là những người thu gom rác phi chính thức. Ở Phú Yên, lực lượng thu gom rác phi chính thức này hiện có khoảng 1.300 người, trong đó hơn 90% là phụ nữ. Đây là một trong những lực lượng, nhân tố quan trọng để phát triển phân loại rác thải tại nguồn, đặc biệt nhóm ngành nghề phi chính thức thu gom ve chai, đồng nát có vai trò rất quan trọng, góp phần giảm thiểu lượng chất thải rắn cần xử lý, đặc biệt là rác thải nhựa. Tuy nhiên, lực lượng này chủ yếu là nữ giới (chiếm hơn 90%). Mặc dù đây là công việc nặng nhọc, điều kiện lao động còn lạc hậu, thiếu bảo hộ lao động, chủ yếu làm bằng thủ công, nhưng phúc lợi xã hội, BHYT... chưa được quan tâm đúng mức. Những người lao động này cũng thường phải đối mặt với định kiến thân phận hoặc bị kỳ thị khi làm việc với chất thải…

Nắm được những vấn đề khó khăn trong việc nâng cao hiệu quả thu gom, xử lý rác tái chế, Trung tâm Hỗ trợ Phát triển Xanh (GreenHub) là một Tổ chức Khoa học Công nghệ thuộc Liên Hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) đã chủ động phối hợp với nhiều Sở, ngành trong tỉnh Phú Yên vận động, kêu gọi nhiều tổ chức, nhà tài trợ, đối tác, chuyên gia trong và ngoài nước đến Phú Yên để chung tay thực hiện một số vấn đề liên quan đến rác thải, môi trường. Hoạt động thu gom rác tái chế và thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng, hiệu quả thu gom rác, trong đó bao gồm hệ thống hóa mạng lưới thu gom rác phi chính thức là một trong những nhiệm vụ của gói công việc Nâng cao năng lực và hợp tác của nhóm phụ nữ thu gom rác thải ngoài công lập tại Phú Yên được triển khai từ năm 2024 đến nay.

GreenHub đã triển khai gói công việc “Nâng cao năng lực và hợp tác của nhóm phụ nữ thu gom rác thải ngoài công lập tại Phú Yên” đã cải thiện thu nhập và phúc lợi của phụ nữ thu gom rác ngoài công lập bằng cách củng cố và đa dạng hóa các hoạt động hiện tại của họ với các kỹ năng, quan hệ đối tác, mạng lưới hỗ trợ và kết nối mới. Gói công việc này còn nâng cao kỹ năng, mở rộng mạng lưới và xây dựng quan hệ đối tác cho phụ nữ thu gom rác ngoài công lập. Đồng thời tăng cường năng lực trong thu gom rác hiệu quả, quản lý tài chính và đảm bảo an toàn lao động thông qua các hoạt động tập huấn, trao đổi kinh nghiệm giữa các nhóm và đối thoại thúc đẩy chính sách.

Mô hình thu gom, phân loại, xử lý rác thải nhựa tại nguồn đã được triển khai, nhân rộng trên nhiều địa phương góp phần giải quyết bài toán bảo vệ môi trường trên toàn tỉnh

Cùng với những nỗ lực của tỉnh trong việc hoàn thiện chủ trương, chính sách, những đóng góp từ GreenHub đã giúp tỉnh cũng như nhân dân các địa phương làm tốt hơn công tác phân loại rác thải ngay tại hộ gia đình và tăng cường số lượng người tham gia hoạt động thu mua ve chai, qua đó đóng góp một phần không nhỏ vào việc giảm thiểu rác thải nhựa ra môi trường. Bên cạnh đó, đây cũng là động lực lớn để thay đổi rào cản xã hội đối với công việc thu mua ve chai hướng đến đưa ngành này thành ngành nghề chính thống, giảm thời gian thu gom phế liệu, gia tăng thu nhập và làm sạch môi trường.

Thời gian tới, không chỉ dừng lại ở các dự án trên, tỉnh Phú Yên sẽ phối hợp với nhiều tổ chức bảo vệ môi trường trong nước và nước ngoài để đồng hành triển khai nhiều dự án, mô hình thu gom, xử lý rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa, rác tái chế quy mô và bài bản hơn bên cạnh việc làm tốt công tác truyền thông cho cộng đồng về phân loại rác tại nguồn, chống ô nhiễm rác thải nhựa, vận động cộng đồng chung tay bảo vệ môi trường, kết nối thị trường tiềm năng để tăng cơ hội tái chế rác, với phương châm “biến rác thải thành tài nguyên” hướng đến xây dựng Phú Yên xanh - sạch - đẹp và phát triển bền vững.