Sau 2 năm triển khai thí điểm mô hình khu công nghiệp sinh thái, “Quỹ đạo xanh” quá trình chuyển đổi công nghiệp theo hướng phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) của TP. Hồ Chí Minh dần lộ rõ.

Khu công nghệ cao TP. HCM bắt đầu vào "quỹ đạo xanh" hướng đến phát thải ròng bằng 0

“Quỹ đạo xanh” này không chỉ là mục tiêu môi trường mà còn là chiến lược phát triển kinh tế bền vững, trong bối cảnh toàn cầu đang đẩy mạnh chuyển dịch sang tăng trưởng xanh.

Những bước đi đầu tiên hướng đến phát thải ròng bằng 0 tại khu công nghiệp sinh thái Hiệp Phước do UNIDO (Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp Quốc) phối hợp thực hiện với tài trợ từ SECO (Cục Kinh tế Liên bang Thụy Sĩ), đã đạt nhiều kết quả tích cực sau hơn hai năm triển khai.

Về mặt kỹ thuật, dự án hỗ trợ 31 doanh nghiệp đánh giá sản xuất sạch hơn (RECP), đề xuất 300 giải pháp tiết kiệm tài nguyên và 11 cơ hội cộng sinh công nghiệp - đô thị. Ước tính, các giải pháp này giúp tiết kiệm gần 66 tỉ đồng mỗi năm, giảm 22.845 tấn CO₂, 32.598 MWh điện và 215.732m³ nước.

Đặc biệt, dự án tham gia xây dựng chính sách, đóng góp vào Nghị định 35/2022/NĐ-CP và đề xuất bộ chỉ số gồm 23 tiêu chí đánh giá Khu công nghiệp sinh thái.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, quá trình chuyển đổi xanh tại các khu công nghiệp vẫn gặp không ít vướng mắc.

Điển hình như về chính sách, hệ thống pháp luật liên quan đến khu công nghiệp sinh thái còn thiếu đồng bộ, đặc biệt là quy định về tái sử dụng và chuyển giao chất thải giữa các doanh nghiệp chưa rõ ràng. Về năng lực thực thi, nhiều doanh nghiệp thiếu nhân sự kỹ thuật chuyên sâu để áp dụng giải pháp sản xuất sạch hơn (RECP), trong khi rào cản tài chính vẫn là trở ngại lớn.

Mới đây, phát biểu tại hội thảo “Tham vấn Lộ trình chuyển đổi Xanh các khu công nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh hướng đến Net Zero” do Viện Nghiên cứu Phát triển TP. Hồ Chí Minh và Trung tâm Climateworks Centre đồng tổ chức, Trưởng phòng quản lý môi trường, Ban quản lý các khu chế xuất và công nghiệp TP. Hồ Chí Minh (Hepza) Trần Thanh Tùng, cho rằng tháo gỡ vướng mắc này cần hoàn thiện khung pháp lý, hỗ trợ tài chính, tăng cường giám sát môi trường, phát triển nguồn nhân lực và đẩy mạnh hợp tác quốc tế. Cộng sinh công nghiệp và kinh tế tuần hoàn được xem là những trụ cột quan trọng giúp các khu công nghiệp tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển bền vững.

Theo nhận định của Giám đốc Chương trình và Hợp tác quốc tế Trung tâm Climateworks Centre Trang Nguyễn, TP. Hồ Chí Minh là địa phương có tiềm năng đi đầu mô hình khu công nghiệp phát thải ròng bằng 0 (Net Zero Industrial Parks - NZIPs). Mô hình này được đánh giá là một hướng đi khác biệt so với mô hình khu công nghiệp xanh hay sinh thái. Trong đó, mục tiêu cân bằng hoàn toàn lượng phát thải khí nhà kính.

Mô hình khu công nghiệp phát thải ròng bằng 0 còn tích hợp nhiều giải pháp như nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, sử dụng 100% năng lượng tái tạo, chuyển đổi nhiên liệu và áp dụng công nghệ thu giữ, lưu trữ carbon (CCS) hoặc cơ chế bù trừ khí thải khi cần thiết.

Ông Trần Thanh Tùng, Trưởng phòng quản lý môi trường, Ban quản lý các khu chế xuất và công nghiệp TPHCM (Hepza), cho biết chuyển đổi xanh tại các khu công nghiệp đang được thúc đẩy bởi kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh 2021-2030 và được xem là động lực quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững. Không chỉ dừng lại ở hạ tầng “xanh”, mô hình khu công nghiệp sinh thái còn yêu cầu sự thay đổi toàn diện về quản lý, vận hành và hợp tác giữa doanh nghiệp.

Theo ông, các trụ cột chính gồm sử dụng tài nguyên hiệu quả, giảm phát thải khí nhà kính, quản lý chất thải theo hướng tuần hoàn và bảo tồn đa dạng sinh học. Việc chuyển đổi không chỉ mang lại lợi ích môi trường mà còn giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, tăng năng lực cạnh tranh và thu hút FDI.

Hiện các khu công nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh và vùng phụ cận đang đẩy mạnh thực hiện các trụ cột chuyển đổi xanh. Về năng lượng, TP. Hồ Chí Minh đặt mục tiêu đạt 1.000 MWp điện mặt trời mái nhà, Becamex triển khai năng lượng tái tạo toàn hệ sinh thái, còn Bà Rịa Vũng Tàu (cũ) hướng tới phát triển điện gió ngoài khơi. Trong xử lý chất thải, nhiều KCN như Long Hậu, Phú Mỹ 3 đạt chuẩn nước thải loại A, đồng thời triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn và cộng sinh công nghiệp.

Thanh Hải