Nguồn gốc tín chỉ carbon

Tín chỉ carbon bắt nguồn từ Nghị định thư Kyoto (Kyoto Protocol) năm 1997, một hiệp định quốc tế nhằm kiểm soát và giảm thiểu sự phát thải khí nhà kính trên toàn cầu. Theo đó, các quốc gia tham gia cam kết sẽ giảm lượng phát thải khí nhà kính, đồng thời được phép trao đổi quyền phát thải carbon với nhau trên thị trường quốc tế thông qua tín chỉ carbon.

Từ đó, thị trường carbon toàn cầu, nơi các công ty hoặc quốc gia phát thải nhiều hơn mức quy định có thể mua tín chỉ từ các tổ chức, dự án hoặc quốc gia có lượng phát thải thấp hơn hoặc hấp thụ carbon như một trong các cách thức để đạt được các mục tiêu giảm phát thải.

Ngoài ra, để cùng chung tay chống biến đổi khí hậu, ngày càng nhiều công ty tuyên bố về mục tiêu mức phát thải ròng bằng không, tức Net Zero. Theo Net Zero Tracker, một cơ sở dữ liệu do các học giả và tổ chức phi lợi nhuận biên soạn, hơn một phần ba trong số 2.000 công ty đại chúng lớn nhất thế giới đã tự công bố mục tiêu phát thải ròng bằng không của riêng mình.

Tín chỉ carbon (carbon credit) là chứng nhận quyền phát thải khí CO2 hoặc khí nhà kính khác quy đổi sang CO2. Tín chỉ này có thể được tạo ra từ các dự án giảm phát thải khí nhà kính, như tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo hoặc cải thiện quy trình sản xuất. (Ảnh minh họa)

Các mục tiêu này thường bao gồm các cam kết công khai nhằm giảm lượng khí nhà kính bằng cách sửa đổi quy trình, cải tiến sản phẩm, chuyển đổi nhiên liệu, dùng năng lượng tái tạo, đầu tư vào các dự án loại bỏ carbon. Tuy nhiên, một số ngành đặc thù không thể hoàn toàn loại bỏ được hoàn toàn phát thải. Khi ấy, doanh nghiệp cần mua tín chỉ carbon để bù trừ phần cam kết giảm phát thải còn thiếu.

Ý nghĩa tín chỉ carbon

Một tín chỉ carbon được tạo ra khi một dự án hoặc hoạt động cụ thể đạt được thành công trong việc giảm phát thải khí nhà kính: Thí dụ điển hình là việc triển khai các dự án năng lượng tái tạo nhằm thay thế các nhà máy điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Đồng thời, tín chỉ carbon giúp loại bỏ hoặc hấp thụ khí nhà kính khỏi khí quyển: Điều này được minh họa qua các dự án trồng rừng hoặc các dự án công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon.

Các tín chỉ này có thể được mua bán bởi các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp hoặc các quốc gia nhằm mục đích bù đắp lượng khí nhà kính mà họ phát thải, qua đó góp phần đạt được các mục tiêu giảm phát thải hoặc các cam kết về trung hòa carbon. Thị trường carbon là cơ chế nơi các tín chỉ này được thực hiện các hoạt động mua bán.

Thị trường tín chỉ carbon ở Việt Nam

Theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP, dự thảo đề án " Phát triển thị trường carbon tại Việt Nam" đưa ra lộ trình xây dựng và phát triển thị trường tín chỉ carbon rõ ràng, cụ thể:

- Từ nay đến hết năm 2027, tập trung hoàn thiện khung pháp lý và triển khai các bước chuẩn bị cần thiết để phát triển thị trường carbon nội địa.

- Xây dựng các quy định quản lý tín chỉ carbon, đảm bảo đồng bộ với pháp luật trong nước và phù hợp với các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

- Ban hành quy chế vận hành khu vực mua bán khí thải, làm nền tảng cho việc hình thành thị trường carbon vận hành minh bạch, hiệu quả.

- Thí điểm cơ chế mua bán bù đắp tín chỉ carbon tại các khu vực có tiềm năng phát thải thấp hoặc khả năng hấp thụ cao, đồng thời chủ trì triển khai cơ chế trao đổi tín chỉ carbon quốc gia và quốc tế.

- Thành lập và vận hành thử nghiệm sàn giao dịch tín chỉ phát thải từ năm 2025, tạo điều kiện kết nối giữa bên phát thải và bên giảm phát thải hoặc hấp thụ khí nhà kính.

- Tổ chức các hoạt động nâng cao năng lực và nhận thức cho các bên liên quan về thị trường carbon và tiềm năng kinh tế của việc tham gia cơ chế này.

- Từ năm 2028, chính thức vận hành kho tín chỉ carbon quốc gia, lưu trữ và quản lý dữ liệu về lượng phát thải và tín chỉ giao dịch, phục vụ công tác theo dõi và minh bạch hóa thị trường.

Uớc tính, thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam có tiềm năng rất lớn, với khả năng bán ra khoảng 57 triệu tín chỉ cho các tổ chức quốc tế đang hoạt động tại Việt Nam. Điều này không chỉ giúp thúc đẩy phát triển kinh tế xanh mà còn mang lại nguồn thu đáng kể cho các ngành, địa phương có khả năng giảm phát thải hiệu quả.