Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái trình bày Báo cáo về công tác phòng chống tham nhũng trước Quốc hội. Ảnh: VGP/Lê Sơn.

Đó là nhận định được nêu trong Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội về công tác phòng chống tham nhũng của Chính phủ trong năm 2019 tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XIV đang diễn ra tại Hà Nội.

Tham nhũng đang từng bước được kiềm chế và có chiều hướng thuyên giảm

Báo cáo công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2019 do Tổng Thanh tra Lê Minh Khái thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tại Quốc hội sáng 4/11 cho biết, công tác PCTN đã có thêm những bước tiến mạnh với nhiều chủ trương, giải pháp đột phá, đạt được kết quả tích cực, rõ rệt; tham nhũng đang từng bước được kiềm chế và có chiều hướng thuyên giảm.

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn xác định PCTN là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, phải tổ chức thực hiện nghiêm túc, quyết liệt, gắn với tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính. Đã chú trọng chỉ đạo các cấp, các ngành sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các cơ chế, pháp luật về quản lý kinh tế-xã hội để PCTN, thực hiện các biện pháp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; xây dựng lộ trình thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, giảm thiểu các chỉ số về tham nhũng trong giao dịch giữa người dân, doanh nghiệp với cơ quan nhà nước.

Việc thi hành Luật PCTN, Luật Tố cáo, Luật Thi hành án hình sự... được thực hiện nghiêm túc, tăng cường bảo vệ người phát hiện, tố giác, người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; xử lý, ngăn chặn tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp; phòng ngừa tiêu cực, tham nhũng trong hoạt động công vụ; định kỳ đánh giá tình hình, kết quả công tác và việc tổ chức thực hiện các biện pháp PCTN.

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo cụ thể, quyết liệt, đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; đơn giản hoá điều kiện kinh doanh; siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính; xây dựng Chính phủ điện tử, chính quyền thông minh; tăng cường sử dụng văn bản điện tử, chữ ký số trong hoạt động của cơ quan nhà nước; tổ chức giải quyết thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thông...

Kết quả chỉ số hài lòng về phục vụ hành chính năm 2018 cho thấy tỉ lệ người dân, tổ chức hài lòng với sự phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước nói chung trong cả nước đạt 82,99%.

Việc kê khai tài sản, thu nhập tiếp tục được thực hiện nghiêm túc, đạt tỉ lệ 99,9% số người phải kê khai. Công khai bản kê khai đạt tỉ lệ 99,4%; có 46 người được xác minh tài sản, thu nhập, phát hiện 10 trường hợp vi phạm. Đã xử lý kỷ luật 08 trường hợp, đang xem xét xử lý 02 trường hợp.

Năm 2019, có 30 người đứng đầu đã bị xử lý kỷ luật do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng, có 3 người đứng đầu bị xử lý hình sự do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng.

Nhiều vụ án nghiêm trọng được xét xử kịp thời, nghiêm khắc

Báo cáo thẩm tra của Uỷ ban Tư pháp nhìn nhận, các đơn vị chuyên trách về chống tham nhũng tại Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an, Viện KSND Tối cao tiếp tục phát huy vai trò trong PCTN. Cơ quan chuyên trách chống tham nhũng đã tích cực, chủ động phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng khác, cơ quan bổ trợ tư pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong công tác giám định, định giá, đánh giá chứng cứ, xác định tội danh, thu hồi tài sản trong các vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế.

Về thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, Uỷ ban Tư pháp nhận thấy năm 2019, nhiều biện pháp phòng ngừa tham nhũng đã được Chính phủ triển khai tích cực, đồng bộ và có hiệu quả trên các mặt như: Sắp xếp bộ máy, tinh giản biên chế để xây dựng bộ máy nhà nước thực sự tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; tăng cường việc thanh tra, kiểm tra, chấn chỉnh công tác cán bộ; cải thiện năng lực cạnh tranh, cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm điều kiện kinh doanh; công khai, minh bạch tổ chức và hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị; rà soát, sửa đổi và tăng cường việc kiểm tra thực hiện định mức, tiêu chuẩn, chế độ, quy tắc ứng xử, quy tắc đạo đức nghề nghiệp; đổi mới phương thức thanh toán…

Tuy nhiên, việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng trong một số ngành, lĩnh vực, địa phương vẫn còn hạn chế

Về kết quả phát hiện, xử lý tội phạm tham nhũng, theo Uỷ ban Tư pháp, dưới sự chỉ đạo kịp thời, kiên quyết, sát sao của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, nhiều vụ việc, vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp được phát hiện, khởi tố, xử lý nghiêm minh theo hướng làm rõ đến đâu, xử lý đến đó. Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kiểm tra, làm rõ nhiều sai phạm đặc biệt nghiêm trọng, quyết định kỷ luật và đề nghị thi hành kỷ luật nhiều cán bộ cao cấp do tham nhũng, vi phạm về quản lý kinh tế. Các cơ quan chức năng đã có nhiều nỗ lực, cố gắng, phối hợp chặt chẽ, khắc phục khó khăn vướng mắc trong công tác nên việc điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đối với các vụ án tham nhũng có nhiều chuyển biến tích cực, đa số bảo đảm tiến độ xử lý.

“Đáng lưu ý, nếu như trước đây, các vụ án kinh tế lớn mà dư luận nghi ngờ có dấu hiệu tham nhũng, nhưng do không chứng minh được yếu tố tham nhũng, chiếm đoạt thì nay nhiều vụ án đã chứng minh được yếu tố này để xử lý nghiêm minh”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đánh giá.

Nhiều vụ án nghiêm trọng, phức tạp được đưa ra xét xử kịp thời, với hình phạt nghiêm khắc. Các cơ quan tư pháp đã tích cực thực hiện kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản nhằm bảo đảm thu hồi tối đa tài sản bị thất thoát do tham nhũng… Các biện pháp xử lý đồng bộ, nghiêm minh đối với tội phạm tham nhũng trong thời gian qua đã có tác dụng cảnh tỉnh, cảnh báo, răn đe, thể hiện sự quyết liệt, nghiêm minh trong xử lý tội phạm về tham nhũng, tạo hiệu ứng tích cực, lan toả trong dư luận cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Tuy nhiên, Uỷ ban Tư pháp cho rằng, việc phát hiện tham nhũng thông qua công tác tự kiểm tra nội bộ, kiểm tra của cấp trên đối với cấp dưới là khâu yếu, nhưng vẫn chưa được khắc phục; việc giải quyết tin báo, tố giác tội phạm về tham nhũng chưa đạt chỉ tiêu Quốc hội giao.

Theo đó, số vụ án tham nhũng được phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử chưa phản ánh đúng thực trạng tình hình. Việc phát hiện, xử lý tham nhũng ở địa phương có chuyển biến nhưng chưa đều. Một số vụ án tham nhũng, sai phạm kinh tế lớn ở địa phương không phải do cơ quan điều tra ở địa phương phát hiện mà chủ yếu do cơ quan điều tra cấp Trung ương khám phá, điều tra. Chất lượng và tiến độ giải quyết một số vụ việc, vụ án tham nhũng còn chưa đạt yêu cầu. Công tác phối hợp giữa cơ quan tiến hành tố tụng, giữa cơ quan điều tra với cơ quan giám định, định giá tài sản phục vụ cho công tác điều tra, truy tố, xét xử án tham nhũng trong một số trường hợp còn hạn chế, việc thu hồi tài sản tham nhũng đạt tỉ lệ rất thấp… Đáng lưu ý, số trường hợp phát hiện yếu tố tham nhũng, vụ lợi trong các vụ án kinh tế còn ít, chưa phản ánh đúng bản chất, động cơ, mục đích của người phạm tội.