Nguyên nhân do đâu?

Chất lượng không khí tại Hà Nội nhiều thời điểm đứng đầu danh sách những thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Một số khu vực như Lê Duẩn, Tây Hồ, Vĩnh Tuy thường xuyên ghi nhận AQI trên 200 - mức “rất xấu” và đáng lo ngại.

Giao thông ùn tắc, công trình xây dựng dày đặc không được che chắn, nghịch nhiệt và tình trạng kiểm soát nguồn phát thải chưa tốt được xác định là những tác nhân chính khiến chất lượng không khí Hà Nội nằm ở mức báo động đỏ.

Tình trạng ô nhiễm tăng mạnh vào cuối năm, một phần cũng đến từ thời tiết vào mùa đông, do nghịch nhiệt, lớp không khí lạnh ở trên chặn không khí nóng dưới mặt đất, khiến bụi mịn và khí độc không thể thoát ra được, bị giữ sát bề mặt, tạo nên lớp sương mù ô nhiễm dày đặc.

Thời tiết không phải là nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm mà chỉ là yếu tố để tăng hay giảm ô nhiễm. (Ảnh minh họa: Đ.H)

Tuy nhiên, một trong những tác nhân nghiêm trọng nhất ở thời điểm hiện tại đến từ tình trạng kiểm soát nguồn phát thải chưa tốt. Hiện nguồn phát thải chủ yếu là từ hoạt động xây dựng, giao thông, công nghiệp, đốt rơm rạ, rác thải,..

Theo TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, nhận định: “Ô nhiễm không khí không phải vấn đề mới xuất hiện trong năm nay. Nó đã âm ỉ nhiều năm qua và đang trở nên nặng nề hơn khi tình trạng kiểm soát nguồn phát thải chưa tốt. Chúng ta chưa có một biện pháp cụ thể nào để kiểm soát tình trạng này, điều đó dẫn đến tình trạng mùa đông năm nay chỉ số AQI của Hà Nội đang nằm ở mức báo động”.

Nhận định về nguyên, TS Hoàng Dương Tùng cho rằng việc ô nhiễm do các nguồn thải trong hoạt động phát triển kinh tế - xã hội.

Các nguồn thải gây ô nhiễm chủ yếu như: Phương tiện tham gia giao thông, xây dựng, làng nghề tái chế, đốt rơm rạ...

"Hiện nay số lượng ô tô, xe máy ngày càng tăng. Việc kiểm soát khí thải ô tô, xe máy của nước ta cũng chưa thực hiện chặt chẽ và cũng chưa có những hành động cụ thể để có thể giảm bụi từ xây dựng", TS. Dương Hoàng Tùng nhấn mạnh.

TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam.

Ông Tùng cho rằng khí thải, ô nhiễm luôn hiện hữu và chúng chịu ảnh hưởng rất lớn từ thời tiết. Đối với miền Bắc khi vào mùa đông thường ít mưa, lặng gió nên khí thải gây ô nhiễm sẽ không có điều kiện để khuếch tán ra xa, lên cao, chúng tích tụ ở tầng thấp kéo dài dẫn đến ô nhiễm ngày một tăng cao.

Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc khi vào mùa đông chỉ số ô nhiễm tại Hà Nội luôn ở mức cao, top đầu thế giới.

Còn vào mùa hè thường có gió mạnh, mưa lớn để khuếch tán khí thải nên mức độ ô nhiễm sẽ xuống thấp hơn.

"Thời tiết không phải là nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm mà chỉ là yếu tố để tăng hay giảm ô nhiễm", TS Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh.

Giải pháp nào để giảm ô nhiễm không khí?

Mặc dù các cơ quan chức năng, Chính phủ, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều biện pháp quyết liệt nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí, song để giải quyết tận gốc tình trạng này, cần đi vào cụ thể hoá.

“Trong các chỉ thị, kế hoạch hành động; các lãnh đạo, bộ ban ngành đều nhắc đến tình trạng này, tuy nhiên tình trạng này không có xu hướng thuyên giảm và chưa có biện pháp cụ thể. Theo tôi, tất cả những biện pháp đã đến lúc cần đi vào cụ thể. Chẳng hạn khi đi vào cụ thể hoá, từng nguồn phát thải thứ cấp thuộc xí nghiệp, nhà máy hay cá nhân nào cần chỉ mặt điểm tên để những đơn vị, doanh nghiệp đó phải có trách nhiệm với nó. Việc tăng cường các ứng dụng, hệ thống quan trắc tự động trong việc xác định nguồn phát thải hiện nay rất dễ dàng để thực hiện”, TS Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh.

Để giảm thiểu ô nhiễm một cách hiệu quả, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam nhấn mạnh, các cơ quan chức năng cần có những biện pháp quản lý mạnh mẽ, cương quyết để quản lý về khí thải của ô tô, xe máy; phát thải của các khu công nghiệp, làng nghề. (Ảnh minh họa: Đ.H)

Theo ông Tùng, hiện nay, phần lớn giải pháp đang nằm ở mức tổng quan, trong khi dữ liệu quan trắc cho thấy các khu vực nội đô thường xuyên ghi nhận chỉ số AQI ở mức cao hơn hẳn so với vùng ngoại thành thành phố. Vì vậy, điều đó đòi hỏi việc khoanh vùng ô nhiễm, xác định rõ từng điểm nóng và xử lý trực tiếp tại những nơi có mức phát thải lớn là điều tối quan trọng.

Để giảm thiểu ô nhiễm một cách hiệu quả, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam nhấn mạnh, các cơ quan chức năng cần có những biện pháp quản lý mạnh mẽ, cương quyết để quản lý về khí thải của ô tô, xe máy; phát thải của các khu công nghiệp, làng nghề.

Bên cạnh đó, ông Tùng cho rằng các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương cần xác định khu vực phát thải, nguồn thải gây ô nhiễm bắt nguồn từ đâu, ở vị trí nào để từ đó đưa ra các biện pháp quyết liệt để khắc phục, xử lý

Ông hi vọng, khi có sự vào cuộc quyết liệt, cụ thể mới có thể giảm thiểu ô nhiễm trong thời gian tới.

"Chúng ta đã làm nhiều để giảm thiểu ô nhiễm nhưng có vẻ chưa đủ mạnh để giảm thiểu ô nhiễm. Chúng ta không nói chung chung ô nhiễm nữa mà cần có khu vực cụ thể, rõ ràng để có thể đưa ra các biện phát cải thiện, xử lý", ông Tùng nói.