Mô hình điểm và kỳ vọng lớn

Hà Nội, mỗi ngày phát sinh hơn 7.000 tấn rác thải sinh hoạt, trong đó phần lớn là rác thải hữu cơ, gây áp lực không nhỏ lên công tác thu gom, xử lý của thành phố. Rác thải hữu cơ nếu không được xử lý kịp thời, đúng cách không chỉ làm tăng nguy cơ ô nhiễm môi trường mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người dân và góp phần phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính.

Trước thực trạng này, công nghệ xử lý rác thải hữu cơ hiện đại cùng các mô hình phân loại, thu gom và xử lý tại nguồn đang được Hà Nội tập trung triển khai mạnh mẽ, khai mở tiềm năng lớn giúp biến rác thành tài nguyên, hướng đến phát triển bền vững và kinh tế tuần hoàn.

Một trong những mô hình điển hình và tiên phong có thể kể đến là trạm trung chuyển và xử lý rác hữu cơ Phú Minh tại xã Phú Xuyên. Được khởi động ngày 5/6/2025 nhân Ngày Môi trường Thế giới. Công trình này do Công ty CP Dịch vụ môi trường Thăng Long thực hiện, áp dụng công nghệ lên men bán khô tốc độ cao với dây chuyền thiết bị khép kín. Công suất xử lý đạt 120 tấn/ngày, trong đó có thể xử lý ngay tại chỗ tới 70 tấn rác hữu cơ/ngày.

Điểm nổi bật của công nghệ này là khả năng phân loại rác đạt độ tinh khiết 99%, không phát sinh nước rỉ rác, mùi hôi, côn trùng hay khí nhà kính. Sản phẩm đầu ra gồm xơ bã hữu cơ, bột hữu cơ tinh và nước hữu cơ tinh lọc, đều có thể tái sử dụng trong nông nghiệp hoặc phục vụ công nghệ đốt phát điện.

Theo đánh giá, mô hình này giúp giảm hơn 60% khối lượng rác phải vận chuyển đến khu xử lý tập trung, tiết kiệm hơn 20% chi phí thu gom và xử lý so với trước đây. Đặc biệt, mỗi 100 tấn rác hữu cơ được xử lý theo công nghệ này có thể tránh phát thải khoảng 25.000 tấn CO₂/năm so với đốt và 55.000 tấn CO₂/năm so với chôn lấp.

Thành công từ đề án thí điểm tại trạm trung chuyển và xử lý rác hữu cơ Phú Minh tại xã Phú Xuyên sẽ giúp thành phố có mô hình xử lý rác hữu cơ tốt hơn. Khi đó, thành phố sẽ đạt được nhiều lợi ích về cả kinh tế lẫn môi trường cũng như đáp ứng pháp luật bảo vệ môi trường và hướng đến giảm khối lượng rác trên địa bàn.

Vận hành công trình Trạm trung chuyển và xử lý rác thải hữu cơ Phú Minh cũng là cơ hội để hướng tới thực hiện kinh tế tuần hoàn lĩnh vực chất thải hữu cơ ở nông thôn trên địa bàn Thủ đô trong tương lai

Trạm trung chuyển Phú Minh không chỉ giúp phân loại triệt để rác hữu cơ mà còn tạo ra sản phẩm hữu cơ sạch đáp ứng các tiêu chuẩn tái chế và sử dụng cho nền nông nghiệp tuần hoàn. Điều này góp phần quan trọng vào giảm lượng rác phát sinh phải vận chuyển về các khu xử lý tập trung vốn rất tốn kém và có thể gây ô nhiễm thứ cấp.

Các chuyên gia cũng đánh giá mô hình được kỳ vọng sẽ giảm hẳn gánh nặng vận chuyển rác cho xã, tiết kiệm được hàng chục tỷ đồng mỗi năm, đồng thời giảm phát thải khí nhà kính đáng kể so với các phương pháp đốt hoặc chôn lấp. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, mô hình này đã giúp giảm hơn 60% khối lượng rác phát sinh phải vận chuyển đi xử lý tập trung, tiết kiệm trên 20% chi phí thu gom, đồng thời góp phần giảm phát thải CO2 đáng kể, thay thế các phương pháp xử lý truyền thống gây ô nhiễm.

Cơ sở để nhân rộng mô hình kinh tế tuần hoàn

Nhìn từ các kết quả đạt được từ vận hành Trạm trung chuyển và xử lý rác hữu cơ Phú Minh có thể nhận thấy công nghệ xử lý hiện đại sẽ khó phát huy hết hiệu quả nếu rác không được phân loại từ nguồn. Nhận thức rõ điều này, Hà Nội đã đẩy mạnh triển khai các mô hình phân loại rác hữu cơ tại nguồn ở quy mô hộ gia đình và cộng đồng.

Tại Ba Vì và Đông Anh, Hội Liên hiệp Phụ nữ đã phối hợp cùng chính quyền địa phương hướng dẫn người dân phân loại rác tại nhà, cung cấp thùng rác riêng cho chất thải hữu cơ, chế phẩm vi sinh và tập huấn kỹ thuật ủ compost.

Mô hình này giúp người dân xử lý rác hữu cơ ngay tại chỗ, tạo ra phân bón phục vụ trồng trọt, đồng thời giảm đáng kể lượng rác cần thu gom. Ở thị trấn Phú Minh, các phong trào như "Gia đình không rác thải nhựa", "Trường học xanh - sạch - đẹp" hay tổng vệ sinh vào thứ Bảy hàng tuần đã góp phần nâng cao ý thức cộng đồng và gắn Cùng với đó, nhiều Đề án thí điểm phân loại rác tại các phường, xã đã đi đến kết quả cuối cùng, giúp thành phố có mô hình xử lý rác hữu cơ bài bản. Khi nhân rộng, sẽ có nhiều lợi ích như tuân thủ luật bảo vệ môi trường, giảm khối lượng rác, giảm phát thải và tiết kiệm chi phí.

Không chỉ đầu tư vào công nghệ xử lý cuối nguồn, Hà Nội cũng đặc biệt chú trọng công tác phân loại rác thải tại nguồn với nhiều mô hình thí điểm được triển khai trên diện rộng. Một ví dụ thành công là mô hình phân loại, thu gom và xử lý rác hữu cơ tại các hộ dân do Hội Liên hiệp Phụ nữ các khu vực Ba Vì, Đông Anh phối hợp triển khai.

Tại các địa phương, người dân được tập huấn kỹ năng và cung cấp thùng phân loại rác, chế phẩm sinh học xử lý hữu cơ, giúp họ tiến hành xử lý rác hữu cơ ngay tại nhà, hình thành chu trình xử lý tại nguồn khép kín và hiệu quả. Sau một thời gian ngắn thực hiện, nhiều hộ dân đã tự tin ủ phân hữu cơ, góp phần giảm thiểu lượng rác phải vận chuyển đi xử lý tập trung.

Các chuyên gia cho rằng phân loại rác tại nguồn không chỉ giúp giảm khối lượng rác thải phát sinh mà còn nâng cao chất lượng nguồn hữu cơ đầu vào cho các công nghệ xử lý tiên tiến, qua đó nâng cao hiệu quả tái chế và tái sử dụng tài nguyên. Tuy nhiên, việc phổ biến và duy trì thói quen phân loại rác ở cộng đồng vẫn là một thách thức lớn, đòi hỏi sự đồng lòng, chung tay của cả hệ thống chính trị và người dân.

Việc phát triển các công nghệ xử lý rác hữu cơ và mô hình phân loại rác tại nguồn không chỉ góp phần giảm áp lực lên môi trường mà còn mở ra triển vọng phát triển kinh tế tuần hoàn ở Hà Nội. Sản phẩm từ rác hữu cơ sau xử lý như phân bón vi sinh, nguyên liệu cho nông nghiệp sạch hay các sản phẩm phụ trợ khác tạo giá trị kinh tế thiết thực.

Hà Nội đang trên đà triển khai các công nghệ xử lý rác hữu cơ hiện đại kết hợp vận động người dân phân loại rác tại nguồn, đây chính là hướng đi đúng, rất phù hợp với mô hình phát triển bền vững và kinh tế tuần hoàn mà nhiều quốc gia đang áp dụng. Nguồn nguyên liệu hữu cơ sạch, được tái chế sẽ giúp giảm đáng kể chi phí đầu vào cho ngành nông nghiệp cũng như giảm thiểu rác thải ra môi trường.

Song song với đó, chính quyền thành phố Hà Nội đang tái cấu trúc mạnh mẽ về chính sách để thúc đẩy việc phân loại rác thải sinh hoạt theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, quy định bắt buộc phân loại rác tại nguồn trước từ đầu năm 2025. Các biện pháp tuyên truyền, kiểm tra, xử phạt các hành vi vi phạm được tăng cường nhằm tạo ra sự chuyển biến căn bản trong nhận thức và hành động của người dân.

Cùng với đó, các chương trình hợp tác quốc tế cũng được thúc đẩy. Dự án “Zero Waste Hà Nội” do tổ chức quốc tế Gaia tài trợ đang triển khai tại một số phường như Ba Đình, Tây Hồ, mang lại những kết quả khả quan. Dự án hỗ trợ trang thiết bị, tập huấn, và kết nối các hộ dân xử lý rác hữu cơ tại nguồn với nông trại đô thị.

Kết quả từ Trạm trung chuyển và xử lý rác hữu cơ Phú Minh cũng như các nỗ lực của thành phố sẽ hiện thực hóa việc biến rác thải hữu cơ thành tài nguyên giá trị không chỉ góp phần giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường sống mà còn tạo cơ hội phát triển ngành Công nghiệp môi trường, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xanh tại Thủ đô. Thành công của các mô hình này đặt ra yêu cầu cần nhân rộng, đầu tư đổi mới công nghệ và nâng cao nhận thức người dân để Hà Nội tiến gần hơn mục tiêu thành phố đáng sống, xanh – sạch – đẹp và phát triển bền vững trong tương lai.