Trong môi trường khu công nghiệp, kinh tế tuần hoàn không chỉ là việc mỗi doanh nghiệp tự xử lý chất thải của mình, mà còn là sự kết nối và cộng sinh giữa các doanh nghiệp. Chất thải của nhà máy này có thể trở thành nguyên liệu đầu vào cho nhà máy khác. Hình thành một hệ sinh thái sản xuất mà ở đó năng lượng, nước và nguyên liệu được tái sử dụng lẫn nhau, vừa tiết kiệm chi phí vừa giảm tác động tới môi trường.

Một số khu công nghiệp tại Việt Nam đã tiên phong áp dụng mô hình này và đạt được những kết quả tích cực. Điển hình như Khu công nghiệp DEEP C tại Hải Phòng và Quảng Ninh, nơi đây nhiều doanh nghiệp đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp tuần hoàn như sử dụng chất thải sinh học để tạo ra điện sinh khối, tái sử dụng nước thải sau xử lý cho tưới cây và làm mát thiết bị, hay tái chế nhựa để làm vật liệu xây dựng hạ tầng nội khu. Những cải tiến này không chỉ giúp giảm lượng phát thải mà còn góp phần xây dựng hình ảnh khu công nghiệp xanh, hiện đại và có sức cạnh tranh cao.

Ở miền Tây, KCN Trà Nóc (Cần Thơ) cũng đang phát triển một chuỗi cộng sinh công nghiệp trong ngành chế biến thủy sản. Tại đây, các nhà máy đã liên kết với nhau để thu gom và xử lý bã thải, nước thải, biến chúng thành sản phẩm có giá trị như thức ăn chăn nuôi hoặc phân bón. Cách làm này vừa giúp giảm chi phí xử lý môi trường vừa giúp gia tăng giá trị kinh tế cho từng đơn vị trong chuỗi.

Giải pháp trên cũng được nhiều doanh nghiệp tại KCN Amata (Biên Hoà, Đồng Nai) như Bosch, Nestlé, SMC, Ajinomoto, Schaeffler... thực hiện để gia tăng lợi thế xuất khẩu vào châu Âu, Nhật Bản, Mỹ. Việc thực hiện cộng sinh doanh nghiệp công nghiệp không chỉ hưởng lợi về chất lượng sản phẩm mà còn đáp ứng các cam kết quốc tế về phát thải và môi trường. Qua đó, tăng năng lực cạnh tranh và mở rộng quy mô thị trường.

Tỉnh Đồng Nai cũng tập trung khuyến khích doanh nghiệp tận dụng nguồn lực như tái sử dụng nước thải, thu hồi nhiệt, tái chế chất thải rắn, sử dụng năng lượng tái tạo để hướng đến giảm phát thải carbon... Kết quả bước đầu cho thấy không ít doanh nghiệp đã giảm chi phí sản xuất, giảm phát thải, cải thiện điều kiện làm việc và nâng cao trách nhiệm xã hội

Với số lượng lớn KCN và cụm công nghiệp, Đồng Nai có nhiều lợi thế để phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn. Việc quy hoạch đồng bộ và đầu tư hạ tầng kỹ thuật hiện đại cơ bản giúp tỉnh thu hút nhà đầu tư có công nghệ tiên tiến, từ đó thúc đẩy các doanh nghiệp phụ trợ phải đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường, sử dụng năng lượng hiệu quả, giảm phát thải để tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Những tín hiệu tích cực từ thực tiễn cho thấy mô hình kinh tế tuần hoàn hoàn toàn khả thi đối với các khu công nghiệp và cụm công nghiệp, là hướng đi giúp các doanh nghiệp giảm tải bài toán chi phí một cách hiệu quả và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, việc thiếu sự hỗ trợ từ thể chế, chính sách và hạ tầng đồng bộ sẽ là những rào cản lớn đến phát triển kinh tế tuần hoàn tại các khu công nghiệp. Trong đó, thiếu khung pháp lý trực tiếp cho cộng sinh công nghiệp, thủ tục cấp phép còn phức tạp khi muốn tái sử dụng chất thải, nước thải của doanh nghiệp khác là những vấn đề cần phải nghiên cứu giải quyết khi muốn thực sự đi đến kinh tế tuần hoàn.

Cùng với đó, những hỗ trợ về kỹ thuật, tài chính từ Chính phủ và các tổ chức quốc tế; xây dựng bộ tiêu chuẩn rõ ràng về chất lượng nước tái sử dụng, nguyên vật liệu tái chế và hệ thống công nhận khu công nghiệp sinh thái; xây dựng các trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp trong KCN cung cấp dịch vụ chuyển giao công nghệ, tư vấn thiết kế chu trình sản xuất tuần hoàn sẽ đóng vai trò thiết yếu trong việc phát triển kinh tế tuần hoàn tại các khu công nghiệp.

Sự kết hợp giữa tầm nhìn chính sách, quyết tâm của doanh nghiệp và đầu tư cho hạ tầng sẽ là chìa khóa để kinh tế tuần hoàn thực sự bám rễ trong các khu công nghiệp tại Việt Nam. Khi đó, khu công nghiệp sẽ không còn là điểm nóng về ô nhiễm, mà trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo và là động lực quan trọng cho nền kinh tế xanh trong tương lai, giúp doanh nghiệp tăng hiệu quả kinh doanh, đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe từ thị trường quốc tế về tiêu chuẩn xanh, trách nhiệm môi trường và chuỗi cung ứng bền vững.