Nồng độ PM2.5 tăng mạnh do nghịch nhiệt và lặng gió

Những ngày cuối tháng 11 và đầu tháng 12, chất lượng không khí tại Hà Nội liên tục đi xuống, nhiều thời điểm chạm ngưỡng có hại cho sức khỏe. Dữ liệu quan trắc cho thấy AQI tại các trạm nội đô như Nguyễn Văn Cừ, Bách Khoa hay Công viên Nhân Chính duy trì ở mức 140 - 192 vào buổi sáng, cao hơn đáng kể so với trung bình cùng kỳ mọi năm. Mức này được xếp vào nhóm kém đến xấu, gây nguy cơ ảnh hưởng rõ rệt tới toàn bộ dân cư, đặc biệt các nhóm nhạy cảm.

Theo phân tích khí tượng, hiện tượng nghịch nhiệt diễn ra từ ngày 25/11 khiến lớp không khí sát mặt đất bị kìm nén, hạn chế quá trình khuếch tán chất ô nhiễm. Cùng với việc tốc độ gió thấp và độ ẩm cao, bụi mịn phát sinh từ giao thông, hoạt động xây dựng và sinh hoạt bị giữ lại trong tầng khí quyển thấp, dẫn tới tích tụ nhanh chỉ sau một đêm. Đây cũng là lý do nồng độ PM2.5 thường tăng mạnh vào thời điểm rạng sáng và đầu giờ sáng, tạo nên tình trạng mù khô bao phủ nhiều nơi của thành phố.

Những ngày cuối tháng 11 và đầu tháng 12, chất lượng không khí tại Hà Nội liên tục đi xuống, nhiều thời điểm chạm ngưỡng có hại cho sức khỏe. (Ảnh minh họa)

Ngoài các yếu tố thời tiết bất lợi, lượng phương tiện giao thông cá nhân tăng cao vào giờ cao điểm làm gia tăng khí thải và bụi đường. Các công trình xây dựng chưa thực hiện đầy đủ quy định che chắn, rửa xe, kiểm soát vật liệu rơi vãi cũng góp phần làm tăng tải lượng bụi mịn. Bên cạnh đó, một số khu công nghiệp, làng nghề và nguồn thải từ vùng ven có thể phát tán, theo hướng gió mùa Đông Bắc, tác động trực tiếp tới chất lượng không khí Hà Nội.

Biện pháp cấp bách dập ô nhiễm

Diễn biến ô nhiễm không khí nặng ngay những ngày đầu tháng 12 trùng khớp với cảnh báo được Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra trong Công văn số 9593/BNNMT-MT ngày 25/11/2025, yêu cầu 7 tỉnh và thành phố trong khu vực đồng bằng Bắc Bộ triển khai biện pháp khẩn cấp ứng phó đợt ô nhiễm kéo dài. Bộ nhấn mạnh sự xuất hiện của nghịch nhiệt, lặng gió và cường độ giao thông cao tại Hà Nội khiến bụi mịn tích tụ sát mặt đất, làm gia tăng mức độ nguy hại.

Ngày 27/11, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục yêu cầu các bộ, ngành triển khai biện pháp cấp bách ứng phó ô nhiễm không khí tại Hà Nội và vùng lân cận. Trong đó, Bộ Công Thương được đề nghị chỉ đạo các nhà máy nhiệt điện, thép, hóa chất, phân bón vận hành hiệu quả hệ thống xử lý khí thải, tuyệt đối không xả thải chưa xử lý; giảm công suất hoặc điều chỉnh bảo dưỡng khi AQI vượt 200. Bộ Xây dựng yêu cầu các công trình trọng điểm che chắn, rửa xe, phun sương dập bụi, thậm chí tạm dừng hạng mục gây bụi lớn trong những ngày không khí nguy hại. Các địa phương phải phân luồng giao thông, kiểm soát phương tiện chở vật liệu xây dựng để tránh ùn tắc gây ô nhiễm.

Bộ Công an được đề nghị tăng cường xử lý xe chở vật liệu không che chắn, phương tiện quá niên hạn xả khói đen và các hành vi đốt rác trái phép. Bộ Y tế hướng dẫn người dân bảo vệ sức khỏe, đặc biệt nhóm nhạy cảm. Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu trường học hạn chế các hoạt động ngoài trời khi chỉ số AQI ở mức xấu. Các tập đoàn, nhà máy phải đảm bảo hệ thống xử lý bụi và khí thải vận hành ổn định, giảm công suất hoặc dời các công đoạn phát thải lớn sang thời điểm thời tiết thuận lợi. Nhà máy xi măng, nhiệt điện, thép phải sử dụng nguyên liệu sạch, che chắn và phun nước tại kho chứa và tuyến vận chuyển.

Khuyến nghị cho người dân và giải pháp dài hạn

Theo khuyến cáo y tế, tiếp xúc trực tiếp với PM2.5 - loại bụi có thể xâm nhập sâu vào phế nang có thể gây viêm đường hô hấp, kích ứng mắt - da, giảm chức năng phổi và làm trầm trọng hơn các bệnh tim mạch, hô hấp. Các cơ sở y tế ghi nhận lượng bệnh nhân đến khám vì ho, khó thở, hen phế quản và nhiễm khuẩn hô hấp tăng nhẹ trong các ngày AQI vượt 150. Trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ mang thai và người có bệnh mãn tính là nhóm chịu tác động trực tiếp và nhanh nhất.

Trong thời điểm AQI duy trì ở mức xấu, người dân nên hạn chế tối đa hoạt động ngoài trời, đóng cửa sổ để tránh bụi lọt vào nhà, sử dụng máy lọc không khí nếu có điều kiện, và đeo khẩu trang đạt chuẩn N95 hoặc N99 khi di chuyển. Người có bệnh nền tim mạch, hô hấp cần tuân thủ phác đồ điều trị và theo dõi sát các triệu chứng.

Về dài hạn, các giải pháp giảm phát thải được đánh giá là trọng tâm để cải thiện chất lượng không khí. Hà Nội cần nâng chuẩn khí thải phương tiện cơ giới, mở rộng vùng cấm xe tải – xe chở vật liệu trong giờ cao điểm, giám sát chặt chẽ công trình xây dựng, chuyển đổi mô hình sản xuất tại làng nghề. Tăng tỷ lệ giao thông công cộng sạch và phối hợp liên vùng với các tỉnh lân cận cũng là yếu tố then chốt.

Diễn biến ô nhiễm bụi mịn kéo dài cho thấy chất lượng không khí tại Hà Nội vẫn còn nhiều thách thức. Sự phối hợp đồng bộ giữa biện pháp ứng phó tình huống và các giải pháp dài hạn được đánh giá là cần thiết để bảo vệ sức khỏe người dân trong mùa hanh khô năm nay và những năm tiếp theo.