Từ năm 1932 đến năm 1968, Nhà máy hóa chất của Tập đoàn Chiso (Nhật) đã thải nước thải chứa Methyl Thủy ngân vào Vịnh Minamata và Biển Shiranui. Nồng độ Methyl Thủy ngân trong Vịnh Minamata cao hơn 525ppm (Tiêu chuẩn quốc gia cho phép là 0,4ppm).

Ảnh minh họa

Nhật Bản đã phải làm sạch Vịnh Minamata trong vòng 14 năm tiêu tốn hết 48,5 tỉ Yên. Người dân địa phương đã tiêu thụ cá và động vật có vỏ (tôm, cua..) ở Vịnh Minamata và mắc bệnh. Hơn 900 người chết và 12.000 người bị nhiễm độc Thủy ngân. Đến tháng 4/1997 có hơn 17.000 người được chứng nhận là “nạn nhân Minamata”.

Thủy ngân phát sinh từ 2 nguồn: nguồn tự nhiên từ vỏ trái đất và do hoạt động của con người như khai thác mỏ, đốt cháy nhiên liệu hóa thạch…

Khi được giải phóng vào không khí, thủy ngân tuần hoàn trong không khí, đất, nước và tạo thành các hợp chất hóa học phức tạp, biến đổi vật lý thành các dạng khác nhau của thủy ngân. Thủy ngân nguyên tố là dạng phổ biến nhất của thủy ngân trong không khí. Trong hệ thống thuỷ sinh, thủy ngân được chuyển đổi thành dạng hữu cơ methyl độc hơn dạng vô cơ và tích lũy sinh học trong cá và động vật hoang dã rồi vào chuỗi thức ăn. Con người tiếp xúc với thủy ngân chủ yếu qua ăn cá và động vật có vỏ (tôm, cua…) bị nhiễm methyl thủy ngân.

Vào ngày 9/1/2013 Công ước Minamata về thủy ngân đã được hàng ngàn đại biểu của 140 quốc gia thông qua sau 4 năm đàm phán. Ngày 10/10/2013 tại Hôi nghị ngoại giao ở Kumamoto (Nhật bản), các nước đã tiến hành ký Công ước.

Công ước Minamata về thủy ngân là hiệp ước toàn cầu nhằm bảo vệ sức khỏe con người và môi trường do những ảnh hưởng có hại của thủy ngân. Các nội dung chính của Công ước Minamata về thủy ngân là:

Các nhà máy đốt than, lò hơi và lò nấu chảy kim loại: Công ước yêu cầu các quốc gia phải có những công nghệ kiểm soát phát thải tốt nhất ở các nhà máy năng lượng, lò hơi và lò nấu chảy kim loại mới. Điều này không áp dụng đối với các nhà máy cũ nhưng các biện pháp kiểm soát khác cần phải được triển khai.

Bóng đèn: Bóng đèn huỳnh quang compact dưới hoặc bằng 30 watts có nhiều hơn 5 mg thủy ngân sẽ bị cấm vào năm 2020. Bóng đèn huỳnh quang và halophosphate cũng sẽ bị cấm vào năm 2020.

Khai thác mỏ thủy ngân: Khai thác mỏ thủy ngân nguyên sinh sẽ bị cấm. Các mỏ thủy ngân đang khai thác có thể tiếp tục được khai thác trong vòng 15 năm kể từ ngày ký Công ước và sau đó sẽ bị cấm.

Khai thác mỏ vàng: Thủy ngân được phép sử dụng để tách vàng từ đá và trầm tích trong khai thác vàng thủ công và có phạm vi nhỏ. Công ước khuyến khích các quốc gia giảm hoặc loại trừ việc sử dụng thủy ngân trong khai thác vàng nhưng không đưa ra thời gian cụ thể.

Hàn răng: Hàn răng bằng amalgam chưa bị cấm vào năm 2020. Các nước thống nhất giảm sử dụng thủy ngân trong hàn rằng bằng cách tăng sử dụng các chất thay thế, xây dựng chương trình hàn răng giảm tối đa nhu cầu hàn răng bằng amalgam hoặc thực hiện các biện pháp khác.

Vắc xin: Công ước chưa đề cập đến việc cấm sử dụng hợp chất thủy ngân (thimerosal) làm chất bảo quản trong vắc xin.

Pin: Pin có chứa thủy ngân sẽ bị cấm vào năm 2020, ngoại trừ pin tiểu dạng cúc áo sử dụng trong các thiết bị y tế có thể cấy dưới da.

Công tắc và Rơ le: Công tắc và Rơ le có chứa thủy ngân sẽ bị cấm vào năm 2020.

Xà phòng và mỹ phẩm: Xà phòng và mỹ phẩm chứa trên 1ppm thủy ngân sẽ bị cấm vào năm 2020, ngoại trừ Mascara và mỹ phẩm vùng mắt vì không có chất thay thế an toàn.

Các thiết bị y tế: Các thiết bị y tế gồm dụng cụ đo khí áp, nhiệt kế, dụng cụ đo độ ẩm, áp kế và huyết áp kế chứa thủy ngân sẽ bị cấm vào năm 2020.

Các hoạt động tôn giáo và truyền thống: Thủy ngân sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo hoặc truyền thống không nằm trong phạm vi của Công ước này.

Sản xuất: Sử dụng thủy ngân trong sản xuất chlor-alkali sẽ bị cấm vào năm 2025 và trong sản xuất acetaldehyde sẽ bị cấm vào năm 2018. Công ước không cấm sử dụng thủy ngân trong sản xuất polyurethane, vinyl chloride monomer và sodium hoặc potassium methylate hoặc ethylate nhưng phải giảm thiểu phát thải thủy ngân.

Công ước sẽ có hiệu lực vào ngày thứ 90 sau khi tài liệu phê chuẩn, chấp thuận, thông qua công ước thứ 50 được ký.