Toàn cảnh các công trình vi phạm do ông Nguyễn Mộng Kiên thực hiện từ năm 2020 đến nay, trong đó: Phần nhà, tường đỏ (được vẽ chỉ xanh) xây từ năm 2020; Nhà xưởng, tôn đen - ghi (được vẽ chỉ cam) và khu vực sân - đường đổ bê tông (được vẽ chỉ đỏ) xây dựng trong năm 2022.

Theo ghi nhận thực tế của phóng viên, toàn bộ các hạng mục công trình được xây kiên cố, chắc chắn với nhiều loại chất liệu; ngoài phần nhà được xây dựng năm 2020 xác định là để ở, phần xưởng xây dựng năm 2022 liền kề phía sau nhà được xác định là để sản xuất các sản phẩm phục vụ xây dựng, tiếp đó là khu vực sân - đường đổ bê tông có lều - lán xây dựng trong năm 2022; toàn bộ diện tích nói trên được xây dựng trên đất trồng cây và xâm lấn đường giao thông nội đồng, thủy lợi.

Vào cuộc kịp thời nhưng chưa thấy hiệu quả

Trong biên bản làm việc về lĩnh vực đất đai ngày 10/02/2023, nội dung vi phạm là xây dựng nhà ở kiên cố có diện tích 124,2 m² trên đất trồng cây của ông Nguyễn Mộng Kiên từ năm 2020 đã được nhắc lại một lần nữa, tuy nhiên, sau hơn một năm, bên cạnh căn nhà được xây dựng kiên cố và không bị hề hấn gì sau phát hiện của chính quyền địa phương thì lại mọc lên một nhà xưởng rộng hàng trăm m2 cùng gần trăm m2 khác được đổ nền xi măng xâm lấn đường giao thông nội đồng, thủy lợi.

Ngày 15/02/2023, UBND xã Nguyên Xá đã ra Quyết định xử phạt hành chính số 04/QĐ-XPHC do Chủ tịch Nguyễn Đăng Dần ký, ngoài nội dung xử phạt hành chính, trong vòng 10 ngày kể từ ngày 15/2 ông Nguyễn Mộng Kiên phải khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất trước khi vi phạm, nếu ông Nguyễn Mộng Kiên không tự nguyện chấp hành thì sẽ bị cưỡng chế thi hành theo quy định của Pháp luật.

Như vậy, trong 03 năm, ông Nguyễn Mộng Kiên đã vi phạm 2 lần với 3 nội dung, các ý kiến đều cho rằng phải xử lý theo đúng quy định của pháp luật để tránh các hộ dân khác tiếp tục vi phạm nhưng đến nay, sau quyết định kịp thời về mặt hành chính của UBND xã Nguyên Xá, các hạng mục công trình vi phạm của ông Nguyễn Mộng Kiên vẫn "trơ gan cùng tuế nguyệt" như đã được hợp thức hóa.

Tác động đến môi trường

Với kích thước 4.2m và chiều dài 21m ông Nguyễn Mộng Kiên đã xây dựng trái phép trên hệ thống tiêu thoát nước khu dân cư và hệ thống thủy lợi nội đồng, mặc dù đã được đặt "cống bi" nhưng đã phần nào làm hạn chế dòng chảy so với ban đầu bởi lòng mương "ngòi" có kích thước 1.2m.

Trên thực tế, trong nhiều lần xây dựng đã phát sinh lượng chất thải rắn xây dựng lên diện tích đất trồng cây và đường giao thông nội đồng, thủy lợi. Bên cạnh đó, nếu thực hiện nghiêm túc theo quyết định của UBND xã Nguyên Xá, ông Nguyễn Mộng Kiên phải khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất trước khi vi phạm, theo đó, phải tháo dỡ toàn bộ diện tích đã xây dựng, phải múc lượng gạch, xi măng tạo nền móng trong lòng đất, như vậy, một lượng lớn chất thải rắn xây dựng đã phát sinh, cho dù được tập kết đúng vị trí nhưng cũng không thể đảm bảo đã trả lại hiện trạng như ban đầu.

Theo quan sát của phóng viên, nhà xưởng xây dựng liền kề phía sau nhà ông Nguyễn Mộng Kiên đang hoạt động và sản xuất các sản phẩm giống với "Gang đúc, làm cửa và hàng rào cho các công trình xây dựng", như vậy trong quá trình hoạt động sẽ phát sinh các chất thải rắn, không biết xưởng sản xuất này sẽ thu gom và giao cho đơn vị nào vận chuyển, xử lý.

Kiến nghị thu hồi diện tích đất

Điều 15, Nghị định số 91/2019/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai có quy định: 1) Trường hợp làm biến dạng địa hình hoặc làm suy giảm chất lượng đất thì bị xử phạt tiền...; 2) Trường hợp gây ô nhiễm thì hình thức và mức xử phạt thực hiện theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường; và 3) Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất trước khi vi phạm. Trường hợp người có hành vi vi phạm không chấp hành thì Nhà nước thu hồi đất theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 64 của Luật đất đai (người sử dụng đất cố ý hủy hoại đất).

Theo Luật Đất Đai năm 2013, Hủy hoại đất là hành vi làm biến dạng địa hình, làm suy giảm chất lượng đất, gây ô nhiễm đất, làm mất hoặc giảm khả năng sử dụng đất theo mục đích đã được xác định.

Ông Nguyễn Mộng Kiên không tự nguyện chấp hành quyết định xử phạt của UBND xã Nguyên Xá và chính quyền địa phương cũng không cưỡng chế thi hành theo quy định của pháp luật. Thực tế, dù ông Nguyễn Mộng Kiên tự tháo dỡ hay bị cưỡng chế thì toàn bộ diện tích đất trồng cây bị vi phạm chắc chắn sẽ suy giảm chất lượng đất, gây ô nhiễm đất, làm giảm khả năng sử dụng đất như mục đích ban đầu.