Vừa qua tại Samarkand (Uzbekistan), UNWTO chính thức công bố Tân Hóa là "Làng du lịch tốt nhất thế giới" sau khi đánh giá 260 hồ sơ từ 60 quốc gia. Việt Nam có bốn làng du lịch gửi hồ sơ từ các tỉnh Quảng Bình, Sơn La, Lai Châu và Hòa Bình nhưng Tân Hóa với mô hình "làng du lịch thích ứng với thời tiết" là nơi duy nhất được vinh danh.

Ngày 19/10/2023 tại Samarkand (Uzbekistan), UNWTO chính thức công bố Tân Hóa là "Làng du lịch tốt nhất thế giới"

Từ vùng được gọi là rốn lũ.

Địa thế xã Tân Hoá là một thung lũng, 4 bề là vách núi đá vôi bao bọc. Chính vì thế, vào mùa mưa, nước sông đổ ào ạt từ vùng thượng nguồn chảy về xã Tân Hoá. Lối thoát nước duy nhất chính là những hang động ở cuối thung lũng, tuy nhiên những lối thoát này không đủ lớn để lượng nước lũ ồ ạt có thể thoát ra một cách nhanh chóng. Vì vậy, vào khoảng thời gian từ giữa tháng 9 đến giữa tháng 11 hàng năm khi khu vực hứng những trận mưa lớn thì thỉnh thoảng sẽ xuất hiện những trận lũ lớn gây ngập sâu cho những ngôi làng ven sông Rào Nan.

Trận lũ lịch sử năm 2010 với mức nước dâng cao 12m đã nhấn chìm hầu hết các ngôi nhà ở Tân Hoá, người dân phải sơ tán lên các hang đá và vách núi để trú ẩn chờ nước rút

Trận lũ lịch sử năm 2010 với mức nước dâng cao 12m đã nhấn chìm hầu hết các ngôi nhà ở Tân Hoá, người dân phải sơ tán lên các hang đá và vách núi để trú ẩn chờ nước rút. Và Tân Hoá từ đó được mệnh danh là "vùng rốn lũ".Sau khi lũ qua đi thì đã có nhiều đề xuất như di dời toàn bộ dân làng trong vùng trũng đi nơi khác hay đề xuất phá núi để tạo luồng thoát lũ xuyên qua khu vực hang động Tú Làn. Tuy nhiên các đề xuất đều không thể thực hiện được vì người dân đã sinh sống ở ngôi làng của họ hàng trăm năm và họ không muốn dời đi sinh sống nơi khác, còn giải pháp phá núi tạo dòng thoát lũ thì cần nguồn kinh phí quá lớn, chưa kể giải pháp này có thể ảnh hưởng đến hệ sinh thái tự nhiên.

Thích nghi và sống chung với lũ.

Trong cái khó ló cái khôn, sau trận lũ lịch sử 2010, vào năm 2011 người dân xã Tân Hoá đã có sáng kiến làm bè phao để “sống chung với lũ.” Bè phao được làm trên khoảng 20 đến 30 chiếc thùng phuy rỗng kết lại tùy vào từng nhà làm bè lớn hay nhỏ, khi nước dâng cao, nhờ các thùng phi rỗng này mà bè nổi theo nước, ban đầu người dân chỉ kết bè và đặt thùng phuy bên dưới, đồ đạc quý giá được đặt lên và lấy bạt che mưa, người dân thì lên núi dựng lán tránh lũ cho đến khi nước rút mới quy về dọn dẹp.

Những chiếc nhà phao tránh lũ phát huy hiệu quả, giúp người dân chủ động hơn trong công tác phòng chống lũ

Đến năm 2012 dần về sau từ kinh nghiệm qua những năm lụt bà con cải tiến từ bè nổi lên thành nhà nổi, có mái, vách thưng che mưa nắng vì là nước dâng không chảy xiết nên bà con cố định nhà thông qua 4 cọc định vị ở 4 gốc nhà và cả gia đình sống trong nhà nổi sinh hoạt bình thường, ngoài mùa mưa lũ người dân dùng nhà nổi để cất đồ đạc như lương thực lúa, gạo, ngô…và các thiết bị quan trọng khác. Tuy nhiên do đời sống của người dân lúc đó còn rất khó khăn, do đó lượng nhà nổi được xây dựng chỉ đếm trên đầu ngón tay và những trận lũ những năm sau đó thì người dân vẫn phải sơ tán lên những núi dựng lán trú ẩn chờ khi nước rút mới quay về nhà.

Không chỉ dùng để tránh lũ, ngày nay những ngôi nhà là một đặc sản du lịch của vùng rốn lũ Tân Hóa

Nhận thấy mô hình nhà tránh lũ ở Tân Hóa mang lại hiệu quả cao, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội, các mạnh thường quân đã hỗ trợ người dân Tân Hoá "phổ cập" nhà tránh lũ. Đến khoảng năm 2016 thì 100% hộ gia đình ở Tân Hóa có nhà phao tránh lũ. Họ không phải chạy vào rừng như trước nữa.

Trở thành làng du lịch tốt nhất thế giới.

Từ một ý tưởng táo bạo và mạo hiểm của ông chủ Công ty Du lịch Oxalis được người dân Tân Hoá hưởng ứng, là biến những nhà tránh lũ thành homestay phục vụ du khách và mở ra một sản phẩm du lịch mới lạ, trải nghiệm lũ lụt tại Tân Hoá.

Với những cảnh đẹp được thiên nhiên ban tặng, cùng sự sáng tạo và nỗ lực của chính quyền, người dân biến nơi đây trở thành làng du lịch tốt nhất thế giới

Những người đàn ông ngày xưa chỉ biết sống dựa vào việc săn bắn, đánh bắt cá, cưa gỗ hay phá rừng… nay trở thành những người bảo vệ từng ngọn cây, ngọn cỏ, nhặt từng cọng rác vương vãi trên lối mòn mà người dân hay khách du lịch đi qua. Họ nâng niu, bảo vệ từng lối đi trong hang hay từng con cá dưới suối. Bởi vì hơn ai hết, họ hiểu rằng, chính những tài nguyên đó đưa khách du lịch đến đây và tạo công văn việc làm, tăng thu nhập giúp họ cải thiện cuộc sống.

Đến với Tân Hóa hôm nay bạn sẽ thấy những ngôi nhà được xây bằng gạch kiên cố với mái ngói hiện đại, xen lẫn những ngôi nhà 2 tầng khang trang, dần thay thế cho những ngôi nhà gỗ truyền thống

Ngày nay, nếu bạn đến với làng Tân Hóa, Huyện Minh Hóa, Tỉnh Quảng Bình, bạn sẽ thấy những ngôi nhà được xây bằng gạch kiên cố với mái ngói hiện đại, xen lẫn những ngôi nhà 2 tầng khang trang, dần thay thế cho những ngôi nhà gỗ truyền thống. Người dân nơi đây hiểu rằng, chỉ có bảo vệ tài nguyên rừng, bảo vệ môi trường và góp phần chống biến đổi khí hậu thì mới tránh được thiên tai, bão lụt.

Người dân nơi đây đã có công việc ổn định từ du lịch

Những ngôi trường được xây cao tầng, khang trang và rộng rãi hơn. Cơ sở vật chất cũng được tăng cường tài trợ nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, để rồi trong tương lai không xa, những đứa trẻ người Nguồn của làng Tân Hóa ấy sẽ vươn mình bay xa, trở thành những kỹ sư, bác sĩ hay hướng dẫn viên du lịch, trở về cống hiến cho quê hương.

Chất lương cuộc sống dần thay đổi được thể hiện qua những nụ cười của trẻ thơ

Với những sáng tạo và những ý tưởng độc đáo, kết hợp với vẻ đẹp phong cảnh hiếm có, cùng với con người thân thiện, vùng đất Tân Hóa nhanh chóng hút du khách du lịch trong và ngoài nước. Người dân từ chỗ nghèo đói vì chạy lụt, nay có thu nhập cao từ việc kinh doanh du lịch. Với sự cố gắng không ngừng nghỉ của Chính quyền và người dân Tân Hóa đã được đền đáp khi mới đây tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) vinh danh Tân Hóa là làng du lịch tốt nhất thế giới.