Công trình xanh - Xu hướng phát triển hiện đại

Với những lợi ích mang lại từ việc sử dụng năng lượng, sử dụng tài nguyên tiết kiệm, hiệu quả, ưu tiên sử dụng các vật liệu thân thiện với môi trường, vật liệu có mức phát thải thấp và các thiết bị, công nghệ có hiệu suất năng lượng cao trong công trình xây dựng, Đảng, Nhà nước, Chính phủ Việt Nam đã có nhiều chủ trương, chính sách, văn bản quy phạm pháp luật, chương trình kế hoạch để thúc đẩy việc sử dụng năng lượng, tài nguyên tiết kiệm, hiệu quả, bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kinh trong các hoạt động kinh tế xã hội, trong đó có lĩnh vực xây dựng.

Thông tin từ Bộ Xây dựng cho biết, hiện nay, ngành Xây dựng đã và đang tích cực triển khai Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, Chiến lược phát triển đô thị bền vững cũng như các cam kết tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), COP27, nhằm giảm phát thải khí nhà kính. Việc khuyến khích phát triển công trình hiệu quả năng lượng, công trình xanh cũng được quy định trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xây dựng năm 2020 và Nghị định số 15/2021/NĐ-CP ngày 3/3/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số nội dung về quản lý dự án đầu tư xây dựng. Đặc biệt, với vai trò là đơn vị chủ trì, Bộ Xây dựng đã ban hành nhiều chính sách, tiêu chuẩn về công trình xanh, như Quy chuẩn Việt Nam về công trình xanh và các chương trình hỗ trợ chuyển đổi số trong xây dựng.

Công trình xanh xuất hiện ở Việt Nam từ hơn 15 năm qua, với những công trình xanh đầu tiên ở Thành phố Hồ Chí Minh (TP. HCM), đến giữa 2024, Việt Nam đã có gần 500 công trình xanh ở nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước với tổng diện tích sàn xây dựng khoảng 11,5 triệu m2. Tính đến thời điểm hiện tại, số lượng công trình được chứng nhận xanh tại Việt Nam đã vượt 600 công trình, với tổng diện tích gần 17 triệu m² sàn. Đây là một bước tiến đáng kể so với giai đoạn trước, cho thấy chuyển đổi xanh đã trở thành xu thế phát triển tất yếu, không chỉ là khẩu hiệu và tiềm năng phát triển công trình xanh ở Việt Nam còn rất lớn.

Một số giải pháp kiến trúc góp phần giảm phát thải các-bon

Giảm thiểu khí thải các-bon hiện là bước đầu tiên và quan trọng nhất để ngành kiến trúc góp phần vào nỗ lực giảm khí nhà kính. Lựa chọn vật liệu đóng vai trò quyết định, với ưu tiên hàng đầu là sử dụng các vật liệu phát thải thấp. Những lựa chọn như gỗ tự nhiên, vật liệu tái chế và bê tông nhẹ cần được thay thế dần cho những vật liệu truyền thống như bê tông cốt thép và nhựa, vốn thải ra lượng khí các-bon đáng kể trong quá trình sản xuất. Sử dụng vật liệu địa phương cũng là một giải pháp hiệu quả, giúp giảm lượng khí thải từ vận chuyển và đồng thời thúc đẩy nền kinh tế địa phương. Độ bền của vật liệu rất quan trọng, đặc biệt là những vật liệu có thể ảnh hưởng đến nhiều cấu kiện khác khi bị hư hỏng. Thêm vào đó, việc lựa chọn các thiết bị tiêu chuẩn, dễ dàng tìm thấy phụ tùng thay thế trên thị trường cũng sẽ là một giải pháp khả thi.

CP Headquarters Biên Hòa - Công trình đạt Chứng nhận LEED Platinum

Ngoài việc lựa chọn vật liệu, thiết kế thông minh sẽ là chìa khóa để giảm thiểu lượng các-bon. Các công trình thấp tầng hoặc ít tầng hầm cùng giải pháp kết cấu sẽ giúp giảm lượng bê tông sử dụng, từ đó giảm nguyên vật liệu và khí thải các-bon. Việc loại bỏ những phần thừa không cần thiết trong công trình không chỉ tiết kiệm tài nguyên mà còn tạo ra kiến trúc tinh tế hơn. Giảm thiểu lượng rác thải trong quá trình thi công cũng cần được chú trọng qua việc ưu tiên hình khối đơn giản và hạn chế những chi tiết phức tạp. Bên cạnh đó, thiết kế module hóa cho phép tái sử dụng các cấu kiện và giảm thiểu rác thải vào cuối vòng đời, vừa góp phần giảm tải cho môi trường, vừa nâng cao hiệu quả kinh tế.

Để tiến gần tới mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng “0”, việc áp dụng các giải pháp thiết kế hiệu quả năng lượng, bao gồm cả thụ động và chủ động là rất cần thiết. Với thiết kế thụ động, kiến trúc sư cần tập trung vào giảm thiểu tác động tiêu cực từ môi trường tự nhiên, đồng thời tối ưu hóa việc tận dụng các yếu tố tự nhiên (nắng, gió…). Đồng thời, cần lựa chọn các giải pháp thụ động sao cho không làm gia tăng lượng phát thải các-bon hiện thân từ vật liệu như che nắng hay cách nhiệt. Song song với đó, giải pháp chủ động cũng rất quan trọng, việc lựa chọn thiết bị tiết kiệm năng lượng và ứng dụng công nghệ tiên tiến như hệ thống tự động điều khiển ánh sáng hay thu thập nước mưa sẽ giúp giảm thiểu tiêu thụ năng lượng; sử dụng năng lượng tái tạo như mặt trời và gió cũng góp phần giảm sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng truyền thống.

Hiện công trình xanh đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong hành trình hướng tới mục tiêu Net Zero. Bên cạnh giảm phát thải các-bon trực tiếp trong quá trình xây dựng, vận hành thông qua giải pháp xanh, công trình xanh đang góp phần đáng kể vào việc giảm phát thải gián tiếp; khuyến khích lối sống xanh, bảo vệ môi trường thông qua thúc đẩy sử dụng xe đạp, xe điện và phương tiện công cộng thay vì phương tiện cá nhân, từ đó giảm thiểu khí thải giao thông. Ngoài ra, công trình xanh không chỉ đơn thuần là kiến trúc, mà còn là một hệ sinh thái bền vững, góp phần kiến tạo thế giới xanh và đẹp hơn, chẳng hạn, việc bảo tồn và trồng cây xanh vừa hấp thụ các-bon, vừa tạo ra không gian sống trong lành hơn. Do đó, để hiện thực hóa mục tiêu Net Zero một cách tối ưu, cần phát triển công trình xanh một cách hiệu quả, giảm thiểu tối đa lượng phát thải các-bon trong thiết kế, xây dựng và vận hành, với mục tiêu loại bỏ khoảng 90% khí thải. Phần còn lại có thể được xử lý thông qua các biện pháp bù đắp các-bon, giúp trung hòa 10% lượng khí thải bằng cách đầu tư vào các dự án giảm phát thải hoặc trung hòa các-bon.

Kết luận: Việc hướng đến giải pháp công trình xanh không còn là lựa chọn mà đã trở thành nhu cầu cấp thiết tại Việt Nam trong bối cảnh hiện nay. Đây được xem là bước chuyển mình từ những nguyên tắc thụ động sang các giải pháp chủ động; từ việc tiêu thụ năng lượng một chiều sang sản xuất và quản lý năng lượng thông minh; từ việc coi công trình là một thực thể độc lập sang việc hòa nhập nó vào hệ sinh thái đô thị và tự nhiên.

Tuy nhiên, việc phát triển công trình xanh ở Việt Nam trong thời gian qua mới đang thực hiện ở hình thức khuyến khích, chưa có quy định bắt buộc, trình độ kỹ thuật, công nghệ, năng lực tài chính của chủ đầu tư còn hạn chế, khó khăn khi tiếp cận nguồn tài chính xanh cho các dự án công trình xanh… Vì vậy, để thực hiện được mục tiêu đề ra, Việt Nam cần phải tìm kiếm được giải pháp sáng tạo phù hợp với điều kiện nội tại, từ việc áp dụng vật liệu thân thiện môi trường, công nghệ tiết kiệm năng lượng, đến thiết kế tích hợp thiên nhiên vào không gian đô thị. Đồng thời, phải nghiên cứu, học hỏi bài học kinh nghiệm từ các nước tiên tiến trên thế giới như Singapo, Hàn Quốc, châu Âu… Và trên hết, muốn đạt được điều này, sự chung tay của cả cộng đồng là rất cần thiết, từ các cơ quan đầu ngành, nhà phát triển dự án, đội ngũ kiến trúc sư cho đến từng cá nhân.