Theo dữ liệu chất lượng không khí của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người dân Hà Nội đang phải tiếp xúc với không khí bị ô nhiễm xếp thứ 2 trong số 23 thành phố được khảo sát ở một số quốc gia Đông Nam Á (bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Myanmar và Indonesia).

Theo Thứ trưởng Bộ TN&MT Lê Công Thành, xu hướng biến động của PM10 và PM2.5 tại các thành phố phía Bắc Việt Nam, trong đó có Hà Nội phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện thời tiết. Đây là thời điểm đang có biến đổi khí hậu, nhiều năm nay vào thời điểm giao mùa đều có những hiện tượng này. Mấy ngày vừa qua thời tiết không gió, không mưa, tạo lớp sương mù nên việc khuếch tán bụi mịn ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng không khí. Sơ bộ nguyên nhân PM2.5 tăng cao do đây là thời điểm giao mùa, thời tiết thay đổi, khối không khí lạnh từ phía Bắc khuếch tán xuống phía Nam tạo nên dãy hội tụ nhiệt đới kết hợp với không khí lạnh gây hiện tượng nghịch nhiệt làm gia tăng nồng độ các chất ô nhiễm trong không khí. Đặc biệt vào thời gian sáng sớm, là khoảng thời gian gió lặng nên khả năng phát tán các chất ô nhiễm thấp. Khi có ánh sáng mặt trời đốt nóng lớp không khí gần mặt đất, không còn hiện tượng nghịch nhiệt, bụi PM2.5 được phát tán, chất lượng không khí được cải thiện hơn.

Qua theo dõi về lượng mưa trong tháng 9 các năm từ 2013-2019 cho thấy, năm 2019 có lượng mưa thấp nhất, liên tiếp trong nhiều ngày (từ 21-30/9), toàn bộ khu vực Hà Nội không có mưa, cũng có thể là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng nồng độ bụi trong không khí của Hà Nội cao đột biến. Bên cạnh đó, những ngày này, hoạt động đốt rơm rạ trong mùa thu hoạch ở khu vực ngoại thành cũng góp phần làm gia tăng nồng độ bụi PM2.5 trong không khí.

Hà Nội mờ mịt trong ngày chỉ số ô nhiễm không khí cao.

Kiểm soát chặt nguồn phát thải khí

Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đã có Quyết định số 985a/QĐ-TTg ngày 01/6/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý chất lượng không khí đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025. Quyết định này đã xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn về chất lượng không khí cho đến những phương pháp để giảm tình trạng ô nhiễm không khí, tình trạng bụi mịn trong không khí. Kế hoạch hành động quốc gia về cải thiện chất lượng không khí đang được triển khai một cách toàn diện, từ hoàn thiện thể chế cho tới các biện pháp cụ thể giảm nguồn phát thải bụi mịn vào không khí.

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ ngày 2/10, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề nghị Bộ TN&MT cùng Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh phải có giải pháp căn cơ, đồng bộ, rõ ràng hơn để xử lý vấn đề ô nhiễm không khí.

Thứ trưởng Lê Công Thành cho rằng, trước hết các Bộ, cơ quan chức năng cần nghiên cứu, giải quyết giảm thiểu nguồn phát thải khí ô nhiễm vào môi trường. UBND thành phố Hà Nội, UBND thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố trong phạm vi có nguy cơ ô nhiễm môi trường không khí phải tổ chức đánh giá và kiểm soát chặt chẽ các nguồn phát thải khí vào môi trường; có giải pháp và xử lý kịp thời, bảo đảm sức khoẻ cho người dân. Trong thời gian tới sẽ lắp đặt thêm các trạm đo quan trắc không khí để cảnh báo kịp thời cho người dân.

Trước đây, việc đo nồng độ bụi mịn PM2.5 khá khó khăn, nhưng hiện đã có nhiều công nghệ để quan trắc, các thiết bị đã được chuẩn hóa đáng tin cậy hơn. Một số trang mạng nước ngoài, ví dụ ứng dụng Airvisual, thu thập thông tin từ nhiều trạm quan trắc khác nhau. Ông Lê Công Thành khuyến cáo, chỉ số trên các trang mạng về chất lượng không khí chỉ mang tính chất tham khảo, người dân nên tìm thông tin chính thức trên website của Hà Nội (moitruongthudo.vn) hoặc của Tổng cục Môi trường (enviinfo.cem.gov.vn).

Hà Nội sẽ lắp thêm trạm quan trắc

Ông Nguyễn Thế Hùng - Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội cho biết, hiện nay, thành phố có 11 trạm quan trắc không khí theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) quan trắc về tất cả các tiêu chuẩn của không khí. Các chỉ số NO2, SO2 đều đạt tiêu chuẩn, riêng bụi mịn thì vượt ngưỡng. Hà Nội xác định việc công bố chất lượng không khí là việc thường xuyên, hằng ngày, cứ 5 phút/lần, các trạm đo sẽ chuyển thông số về để tổng hợp.

Tuy nhiên, bên cạnh việc đo chất lượng không khí thì còn cần phải xác định nguồn rác thải làm ô nhiễm. Các nguyên nhân đã được TP. Hà Nội xác định gồm: Khí xả thải từ ôtô, xe máy; đun bếp than tổ ong, đốt củi; xây dựng, phá dỡ các công trình; vận chuyển vật liệu; mùi hôi thối từ hệ thống thoát nước chưa được xử lý; mùi từ các trại chăn nuôi gia súc, gia cầm. Các nguyên nhân khác là đốt rơm rạ, rác; thu gom rác thải chưa tốt; ô nhiễm ao hồ lâu năm; bùn thải chưa được xử lý; khói bụi từ các cơ sở sản xuất trên địa bàn thành phố và một số tỉnh lân cận; tác động của khí hậu và thời tiết chuyển mùa...

Thành phố đã thực hiện nhiều giải pháp như: Lắp đặt thêm các trạm quan trắc không khí, phấn đấu đến năm 2020 sẽ lắp xong 25 trạm; tập trung xử lý các nguồn xả thải, xử lý nước thải, các nhà máy đốt rác, kiểm soát các phương tiện đang xả thải ra môi trường… giảm phương tiện cá nhân, tăng phương tiện công cộng. Bên cạnh đó, Hà Nội sẽ phát động chương trình "Cánh đồng không đốt rơm rạ" để giảm việc đốt rơm rạ của các địa bàn lân cận gây ô nhiễm không khí; đồng thời tập trung tuyên truyền, hướng dẫn người dân các phương pháp phòng tránh, bảo vệ sức khoẻ khi không khí bị ô nhiễm, đặc biệt với người già và trẻ em.