Phát triển giao thông xanh, công trình xanh là xu thế tất yếu

Tại các phiên hội thảo chuyên đề, các chuyên gia, đại biểu trong và ngoài nước đã tập trung thảo luận về chiến lược logistics xanh, giảm phát thải các-bon, ứng dụng công nghệ số - trí tuệ nhân tạo (AI) trong giao thông và phát triển vật liệu xây dựng thân thiện môi trường.

Ông Nguyễn Huy Hoàng, Trưởng phòng Chiến lược và Chính sách (Học viện Chiến lược, Bồi dưỡng cán bộ xây dựng, Bộ Xây dựng) cho rằng, trong chiến lược phát triển giao thông xanh có nhiều nhiệm vụ và giải pháp cần triển khai, song điều quan trọng là phải xác định được các ưu tiên hàng đầu. Trong đó, có 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, trước hết là hoàn thiện khung pháp lý và thể chế, xây dựng bộ tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá hệ thống giao thông vận tải xanh. Hiện nay, vận tải đường bộ chiếm tỉ trọng lớn nhất, cao hơn nhiều so với đường sắt và đường thủy, vì vậy cần tái cơ cấu mạnh mẽ thị phần vận tải, theo hướng giảm phụ thuộc vào giao thông đường bộ để tiến tới phát triển bền vững hơn. Vì vậy, cùng với việc tái cơ cấu thị phần vận tải, cần có kế hoạch chuyển đổi phương tiện và hạ tầng giao thông theo hướng xanh hóa, tức là kết hợp phát triển hạ tầng xanh với phương tiện xanh, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng giao thông thông minh.

Đồng quan điểm, ông Trần Tiến Dũng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam cho rằng, phát triển logistics xanh là xu hướng tất yếu, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và góp phần thực hiện mục tiêu giảm phát thải quốc gia. Việt Nam có lợi thế với hơn 3.200 km bờ biển và hơn 41.900 km đường sông ngòi, thuận lợi phát triển vận tải thủy và ven biển. Đây là phương thức có thể giảm hơn 70% lượng phát thải CO2 so với đường bộ. Một số doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực này đã giảm tới 75% phát thải CO2, tiết kiệm 10 - 15% chi phí logistics. Tuy nhiên, Nhà nước cần có chính sách ưu tiên, hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh, như giảm phí, hạ lãi suất vay, kéo dài thời hạn vay.

Góp ý thêm về phát triển giao thông xanh, giao thông thông minh, ông Vũ Anh Hưng, Giám đốc phát triển các giải pháp OEM của Dell Technologies Việt Nam cho rằng, AI đang trở thành trụ cột của quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực giao thông. Công nghệ này đã được ứng dụng rộng rãi trong lập kế hoạch tuyến đường, quản lý và điều tiết giao thông, vận hành logistics, bảo trì dự đoán cũng như đảm bảo an toàn lao động, góp phần nâng cao hiệu quả và tính bền vững cho hệ thống hạ tầng.

Quang cảnh Phiên toàn thể Chương trình Tuần lễ công trình xanh và giao thông xanh Việt Nam năm 2025

Đối với công trình xanh, theo số liệu thống kê, số lượng công trình xanh trên cả nước hiện đã đạt trên 600 công trình, với tổng diện tích sàn gần 17 triệu m2, đóng góp quan trọng vào việc phát triển nền kinh tế xanh và bền vững. Việc phát triển công trình xanh không chỉ giúp nâng cao chất lượng sống của người dân, mà còn góp phần quan trọng trong việc giảm phát thải CO2, tiết kiệm năng lượng, bảo tồn tài nguyên và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong xây dựng.

Bước chuyển trong chiến lược

Tại Phiên thảo luận chiều cùng ngày, ông Lê Trung Thành, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) nhận định, biến đổi khí hậu là thách thức toàn cầu lớn nhất thế kỷ 21. Hiện ngành xây dựng và giao thông vận tải chiếm tỷ trọng phát thải khí nhà kính đáng kể, lần lượt từ 17 - 25% và 13 - 15% tổng lượng phát thải toàn cầu. Thời gian qua, Việt Nam đã thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ trong công tác thích ứng với biến đổi khí hậu thông qua các nghị quyết và chiến lược lớn như Nghị quyết số 06-NQ/TW, 57-NQ/TW, 70-NQ/TW cùng các quyết định của Thủ tướng Chính phủ (876, 882, 896, 888, 385/QĐ-BXD). Đây là nền tảng cho việc phát triển công trình xanh và giao thông xanh, gắn với khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Theo Đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC) 2022, Việt Nam phấn đấu giảm phát thải khí nhà kính ở lĩnh vực giao thông vận tải ít nhất 5,9% bằng nguồn lực trong nước và 11,4% khi có hỗ trợ quốc tế; trong sản xuất vật liệu xây dựng, mức giảm đạt 15 - 20% so với kịch bản thông thường. Bộ Xây dựng xác định bốn nhóm giải pháp trọng tâm gồm: (i) Ứng dụng khoa học công nghệ; (ii) Tăng cường quản lý, năng lực; (iii) Nâng cao nhận thức; (iv) Thúc đẩy hợp tác, huy động nguồn lực.

Trong xu thế mới, Việt Nam đang đẩy mạnh ứng dụng BIM, AI, IoT, dữ liệu lớn, Digital Twin vào thiết kế, thi công, vận hành công trình; phát triển vật liệu xanh, năng lượng tái tạo, mô hình Net Zero. Bộ Xây dựng định hướng thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo ngành xây dựng, thúc đẩy tín dụng xanh, trái phiếu xanh, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ xanh. Cụ thể, trong lĩnh vực giao thông, Việt Nam chuyển nhanh sang năng lượng sạch; phát triển xe điện, hybrid, hydro; đầu tư trạm sạc, metro, BRT, logistics xanh, cảng, sân bay xanh; kết hợp AI và số hóa để hình thành hệ sinh thái giao thông thông minh - xanh - kết nối. Cùng với đó, Bộ Xây dựng định hướng gắn công trình và giao thông xanh với kinh tế tuần hoàn, áp dụng hệ thống đo lường phát thải (MRV), tái sử dụng vật liệu và linh kiện, xây dựng chuỗi cung ứng xanh, hướng tới đô thị và công trình Net Zero vào năm 2050. Có thể thấy, phát triển công trình xanh, giao thông xanh gắn với khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là bước chuyển chiến lược để Việt Nam hướng tới nền kinh tế xanh, độc lập, tự chủ và bền vững.

Cam kết hành động vì mục tiêu Net Zero

Phát biểu bế mạc Chương trình, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh đánh giá, chuỗi hoạt động diễn ra phong phú từ hội thảo, tọa đàm, triển lãm đến tham quan công trình... đã góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, lan tỏa mô hình công trình và giao thông xanh. Sự kiện tạo diễn đàn kết nối giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và chuyên gia, chia sẻ kinh nghiệm, nhân rộng các giải pháp phát triển bền vững.

Thứ trưởng nêu bảy định hướng trọng tâm đúc kết từ Tuần lễ công trình xanh, giao thông xanh 2025, bao gồm: (i) Hoàn thiện cơ chế, chính sách và tiêu chuẩn trong nước, hài hòa với quốc tế; (ii) Đổi mới sáng tạo là động lực then chốt; (iii) Ứng dụng vật liệu và công nghệ ít phát thải; (iv) Tiêu chuẩn, chứng nhận và công cụ tài chính xanh; (v) Giao thông xanh cần chiến lược đồng bộ và liên ngành; (vi) Chuyển đổi năng lượng trong giao thông là ưu tiên cấp bách; (vii) Đào tạo, nâng cao năng lực nguồn nhân lực xanh.

Trên cơ sở các kết quả và khuyến nghị từ Tuần lễ Công trình xanh và Giao thông xanh Việt Nam 2025, Bộ Xây dựng sẽ tiếp tục phát huy thành quả đạt được, tăng cường hợp tác “ba nhà” - Nhà nước, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, gắn khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo với phát triển công trình xanh, giao thông xanh, hướng tới phát triển bền vững theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Bên cạnh đó, Bộ đề nghị các Bộ, ngành liên quan đẩy mạnh nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế, tiêu chuẩn kỹ thuật và chính sách ưu đãi như thuế, tín dụng, trái phiếu xanh; phát triển hạ tầng năng lượng sạch, trạm sạc điện và ưu tiên đầu tư công xanh. Đồng thời, khuyến khích nghiên cứu, thử nghiệm các giải pháp thiết kế linh hoạt, tiết kiệm năng lượng, thích ứng với biến đổi khí hậu, lồng ghép tiêu chí hạ tầng xanh, năng lượng xanh trong quy hoạch đô thị và giao thông.

Đối với chính quyền địa phương, Bộ Xây dựng khuyến khích tăng tỷ lệ công trình và phương tiện xanh, triển khai mô hình đô thị sinh thái - khu công nghiệp xanh - tuyến giao thông xanh, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, đào tạo cộng đồng về lối sống xanh và sử dụng năng lượng hiệu quả. Các địa phương cần rà soát, hoàn thiện kế hoạch chuyển đổi năng lượng xanh trong giao thông, huy động nguồn lực đầu tư hạ tầng và phương tiện sạch.

Cộng đồng doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học và hội nghề nghiệp được đề nghị tăng cường đổi mới công nghệ, phát triển vật liệu xanh, mở rộng nghiên cứu, đào tạo nhân lực chất lượng cao và áp dụng chứng chỉ xanh trong thiết kế, xây dựng, vận hành công trình. Bộ Xây dựng khẳng định, công trình xanh và giao thông xanh sẽ là động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững quốc gia.

Ngô Thụy