Biến gánh nặng môi trường thành phân hữu cơ giá trị

Châu Thành là xã thuần nông của tỉnh Đồng Tháp từng đối diện áp lực lớn về rác thải hữu cơ và phụ phẩm nông nghiệp. Nhiều năm trước, lượng rơm rạ, lục bình, vỏ trái cây, chất thải chăn nuôi… thường bị người dân bỏ đi hoặc đốt trực tiếp gây ô nhiễm không khí và ảnh hưởng đến đất canh tác.

Sự thay đổi chỉ thật sự đến khi mô hình “Nông dân Đồng Tháp tái sử dụng rác thải sinh hoạt hữu cơ, phụ phẩm nông nghiệp tạo ra chế phẩm sinh học phục vụ sản xuất” được triển khai. Thay vì trở thành gánh nặng, nguồn rác thải này đã được tận dụng để ủ phân hữu cơ, tạo chế phẩm sinh học bón cho cây trồng, vừa giảm chi phí sản xuất vừa cải thiện chất lượng nông sản.

Men gốc IMO được chế biến từ các nguyên liệu quen thuộc như men tiêu hóa, sữa chua, đường, men rượu, cám gạo, chuối. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Chỉ sau hơn một năm áp dụng, mô hình đã xử lý hơn 65 tấn rác hữu cơ, phụ phẩm nông nghiệp thành phân bón hữu cơ sinh học. Nông dân tham gia tiết kiệm được từ 20 - 25% chi phí đầu vào, đồng thời hạn chế phát thải ra môi trường.

Các xã An Nhơn, Châu Thành, An Phú Thuận, Tân Nhuận Đông và An Khánh là vùng trồng nhãn lớn nhất của tỉnh Đồng Tháp được chọn thí điểm triển khai mô hình.

Thời gian đầu, chính quyền địa phương chọn những hộ nông dân tâm huyết sản xuất theo hướng hữu cơ để thực hiện mô hình điểm. Bà con được hướng dẫn cách ủ lục bình bằng chế phẩm IMO để bón cho cây ăn trái như nhãn, mít, sầu riêng…, chỉ sau một thời gian ngắn kết quả mang lại rất khả quan.

Chế phẩm IMO (Indigenous Microorganisms – vi sinh vật bản địa) là giải pháp sử dụng các vi sinh vật có lợi ngay trong tự nhiên tại địa phương để xử lý phụ phẩm nông nghiệp, tạo phân hữu cơ và chế phẩm sinh học. Nhờ IMO, việc ủ phân trở nên dễ dàng, giảm mùi hôi và rút ngắn thời gian xử lý.

Nông dân xã An Nhơn dùng men gốc IMO xử lý lục bình để ủ phân hữu cơ. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Chỉ trong thời gian ngắn, xã An Nhơn đã tận dụng được trên 45 tấn rác thải, phế phẩm để sản xuất phân hữu cơ dùng trong trồng trọt, chăn nuôi và thủy sản. Nhiều hộ dân không chỉ dừng lại ở việc ủ phân mà còn sáng tạo trong pha chế dung dịch chế phẩm sinh học để phòng bệnh trừ sâu, giúp cây trồng khỏe mạnh, giảm phụ thuộc vào thuốc hóa học.

Tiết kiệm hàng chục triệu đồng mỗi năm

Trước đây, nhân dân tự ủ phân đạm cá để bón cho vườn nhãn nhưng mùi hôi khá nặng khiến việc nhân rộng mô hình khá khó khăn. Sau khi được tập huấn sử dụng men IMO, tình trạng này giảm rõ rệt, mùi hôi chỉ còn khoảng 10% so với trước.

Men gốc IMO được tạo ra từ những nguyên liệu quen thuộc như men tiêu hóa, sữa chua, đường, men rượu, cám gạo, chuối. Chỉ cần ủ hỗn hợp này khoảng một ngày rồi phơi khô sẽ có men gốc để nhân lên. Khi ủ phụ phẩm, men gốc hòa tan với nước rồi tưới vào nguyên liệu. Sau 3 đến 4 ngày, phân ủ đã có thể sử dụng.

Nhờ áp dụng IMO, người nhân giảm hẳn chi phí phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Trên diện tích nhãn 17 năm tuổi, năng suất vẫn ổn định 4,5 – 5 tấn cho mỗi 25 cây, giá bán dao động 13.000 – 15.000 đồng/kg. Điều đáng mừng là lợi nhuận tăng khoảng 50% so với trước bởi chi phí đầu vào gần như được cắt giảm đáng kể.

Nhiều nông dân khác trong xã cũng hưởng lợi từ mô hình tận dụng phụ phẩm gia đình cùng rơm rạ, bã đậu từ hàng xóm để ủ phân bón cho vườn mít xen canh khoai, đậu. Nhờ đó tiết kiệm 30% chi phí, cây trồng xanh tốt hơn, lá bền màu hơn sau mỗi lần bón.

Theo Hội Nông dân xã An Nhơn, việc sử dụng chế phẩm IMO giúp bà con giảm được khoảng 60 triệu đồng/ha/năm chi phí đầu vào. Từ hiệu quả đó, mô hình nhanh chóng được nhân rộng ra cả 7 ấp trong xã với khoảng 550 hộ tham gia, chiếm gần 100 ha trên tổng số 1.400 ha cây ăn trái.

Trong nhiều năm, nông dân quen dùng thuốc, phân bón hóa học để mong muốn cây trồng đạt năng suất cao, nhưng hệ quả là đất nhanh bạc màu, cây suy kiệt, chi phí tăng. Với IMO, nguyên liệu rẻ, dễ làm, an toàn và bền vững, bà con đón nhận rất tích cực.

Sau thành công tại mô hình ở xã An Nhơn, nhiều địa phương khác trong tỉnh Đồng Tháp giờ đã áp dụng mô hình này khá thành công và đạt hiệu quả cao cho cây trồng. Không chỉ ở hộ gia đình sản xuất nông nghiệp mà các trường học cũng hưởng ứng.

Nhờ vậy, tư duy sản xuất của nông dân dần thay đổi, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào phân bón hóa học, bà con chủ động tận dụng phụ phẩm để tái tạo thành phân hữu cơ. Qua thống kê, mức giảm chi phí đầu vào đạt 20 - 25% so với trước đây sản xuất truyền thống dùng phân thuốc hóa học.

Tuy nhiên, việc triển khai đến nông dân áp dụng sản phẩm sinh học hữu cơ trong sản xuất vẫn còn khó khăn do tốn công, nhiều hộ chưa thật sự quan tâm dẫn đến tình trạng phế phẩm bị lãng phí. Điều này đòi hỏi sự kiên trì tuyên truyền và hỗ trợ kỹ thuật để bà con thấy rõ lợi ích lâu dài.

Sở Nông nghiệp và Môi trường Đồng Tháp đã giao ngành chuyên môn phối hợp cùng hội nông dân các cấp và chính quyền các xã, phường tiếp tục nhân rộng mô hình IMO. Đồng thời khuyến khích các hợp tác xã hợp tác với doanh nghiệp để chế biến phân hữu cơ quy mô lớn, tạo chuỗi khép kín.