Cách Hà Nội khoảng 240km về phía Đông Bắc, hồ Ba Bể thuộc xã Nam Mẫu, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn nằm trong quần thể Vườn Quốc gia Ba Bể được bao quanh bởi hai cánh cung Ngân Sơn và Bắc Sơn, là một trong 20 hồ nước ngọt tự nhiên lớn nhất thế giới và là hồ nước ngọt tự nhiên lớn nhất Việt Nam. Hồ Ba Bể nằm ở độ cao 145 mét so với mực nước biển và có diện tích mặt nước lớn hơn 650ha, độ sâu trung bình khoảng 20 – 25m, trải dài hơn 8km. Người dân địa phương gọi Ba Bể là Slam Pé, nghĩa là ba hồ. Tên gọi xuất phát từ việc hồ là nơi tụ hội của ba nhánh sông Pé Lầm, Pé Lù và Pé Lèng. Đến với hồ Ba Bể, du khách sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp thiên nhiên kỳ vĩ, nguyên sơ nhưng không kém phần thơ mộng, ẩn sau làn mây tuyệt đẹp.

Vào sáng sớm khi sương mù còn giăng giăng khắp núi rừng, hồ Ba Bể thấp thoáng như nàng tiên đang bay lượn với tấm váy trắng tinh khổng lồ và khi hoàng hôn đổ bóng, hồ Ba Bể lung linh huyền ảo trong muôn vàn tia nắng rực rỡ. Toàn cảnh hồ như một bức tranh thủy mặc làm say lòng những du khách tới nơi đây. Xuôi dòng sông Năng hướng về hồ Ba Bể, đôi bờ của dòng sông là những vách núi đá vôi dựng đứng với bao điều kỳ lạ trong những câu chuyện cổ tích kể về biến cố của thiên nhiên để tạo ra hồ Ba Bể - một viên ngọc lục bảo giữa núi rừng Đông Bắc. Dòng sông Năng xuyên qua khối núi đá vôi Lũng Nham tạo ra động Puông dài 300m, cao hơn 30m với nhiều nhũ đá muôn hình vạn trạng, huyền ảo và lung linh. Những đợt bào mòn hàng triệu năm của con sông thời gian vào dãy núi đá vôi đã tạo nên một chiếc động kỳ bí trong một chiếc hồ lạ kỳ. Dòng sông uốn mình thơ mộng qua những khúc quanh hẹp trong lòng hang, luồn dưới những rèm thạch nhũ đá đẹp lạ lùng.

Một góc của Vườn Quốc gia Ba Bể.

Những ngày nắng đẹp, toàn cảnh hồ như một bức tranh thủy mặc làm mê lòng những du khách khó tính. Mặt nước hồ phẳng lặng, lúc nào cũng xanh trong như một tấm gương in đậm bóng núi, mây trời. Lãng mạn hơn, trên hồ thường xuất hiện những cô gái Tày trong bộ đồ màu đen tay khua nhẹ mái chèo đưa đón khách đi về trên những chiếc thuyền độc mộc. Đến với hồ Ba Bể du khách không chỉ được thưởng ngoạn cảnh đẹp thiên nhiên mà còn được khám phá các nét văn hóa truyền thống nơi đây. Với câu hát then, cây đàn tính luôn là niềm tự hào của người Tày ở vùng Ba Bể, là hồn thiêng trong tâm khảm của một tộc người có số dân đông nhất vùng Việt Bắc. Ba Bể còn là nơi ẩn chứa kho tàng văn hóa nghệ thuật truyền thống lâu đời với cộng đồng cư dân các dân tộc sinh sống quanh hồ với những truyền thuyết phong phú và độc đáo.

Sau một ngày dạo chơi trên hồ, bạn được người dân hiếu khách nơi đây mời về nhà, cùng tham gia sinh hoạt trong đời sống hàng ngày với bà con dân tộc nơi đây, cùng uống chén rượu ngô cay nồng nhắm với thịt lợn nướng được lấy từ gác bếp xuống để đãi khách quý. Các bản nhà sàn chênh vênh bên sườn núi của người dân tộc Tày, những nét sinh hoạt văn hóa của đồng bào Dao, Mông, các làn điệu dân ca như hát then, si, lượn, múa khèn; các lễ hội truyền thống như hội Lồng tồng, hội xuân, đua thuyền độc mộc, võ dân tộc, bắn cung, bắn nỏ… đã tạo sự hấp dẫn với du khách. Bên cạnh đó, cả một phức hệ bao gồm hồ, sông, suối, núi rừng, hang động… đã giữ cho nước hồ có nhiệt độ trung bình cả năm khoảng 22 độ C ấm áp về mùa đông, mát mẻ về mùa hè giúp Ba Bể là nơi nghỉ ngơi du ngoạn lý tưởng cả 4 mùa của du khách thập phương.

Hồ Ba Bể khoác trên mình sự hùng vĩ của núi rừng và một nét duyên dáng, mền mại với làn nước hòa quyện cùng đất trời, núi rừng bao quanh, lúc xanh rêu, lúc xanh lam, khi lại lẫn sắc vàng của bóng cây, khi lại sắc trắng của những đám mây… Nếu một lúc nào đó bạn cần chút bình yên, cần sự tĩnh lặng hay đơn giản là cần một nơi trốn cái nắng oi bức của mùa hè thì hãy tới với Ba Bể. Nơi đó sẽ không làm bạn thất vọng, Ba Bể như một viên ngọc bích giữa núi đồi Đông Bắc, thật trong lành, tinh khiết và thanh tạo.