Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân (giữa), Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thành Nam (phải), Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hưng Yên Bùi Thế Cử (trái) đồng chủ trì Hội nghị.

Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã đi được chặng đường gần 10 năm, với những bước khởi đầu hết sức khó khăn, đặc biệt là tiêu chí số 17 về môi trường và an toàn thực phẩm còn chưa thực sự được quan tâm, đầu tư nguồn lực và chỉ đạo thực hiện. Song nhờ sự nỗ lực vượt bậc từ Trung ương đến địa phương, sự quan tâm vào cuộc quyết liệt của chính quyền địa phương các cấp, từ việc ban hành các văn bản chỉ đạo điều hành đến phân bổ nguồn lực, quan tâm đầu tư và trực tiếp đi sâu, đi sát với thực tế, giải quyết những vấn đề bức xúc của môi trường nông thôn, đến nay Tiêu chí môi trường đã đạt được nhiều kết quả tích cực.

Những kết quả nổi bật

Theo báo cáo kết quả thực hiện tiêu chí môi trường, trong giai đoạn 2010 - 2020, các bộ, ngành, chính quyền địa phương đã tích cực trong lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới về tiêu chí môi trường của các địa phương trên toàn quốc. Các địa phương đã coi trọng vấn đề bảo vệ môi trường và chỉ đạo quyết liệt các huyện, xã trong hoạt động nâng cao công tác tuyên truyền nhận thức của xã hội. Phát triển công nghiệp, dịch vụ, sản xuất kinh doanh tại nhiều địa phương đã gắn liền công tác bảo vệ môi trường. Điển hình là các tỉnh: Nam Định, Đồng Nai, Đà Nẵng, Bình Dương, Thái Bình, Vĩnh Phúc… có 100% số xã đạt tiêu chí môi trường. Đáng ghi nhận, các địa phương sau khi được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, các xã, thị trấn đã chuyển trọng tâm sang xây dựng xã nông thôn mới nâng cao và các mô hình nông thôn mới kiểu mẫu. Trong đó, Hà Tĩnh và Quảng Ninh cũng là hai tỉnh tiên phong của cả nước trong xây dựng vườn mẫu, đến nay, Hà Tĩnh đã có 3.382 vườn mẫu, Quảng Ninh có 1.526 vườn mẫu...

Trong công tác chỉ đạo điều hành, 100% các địa phương đã ban hành hướng dẫn thực hiện tiêu chí môi trường cấp xã, huyện; 51/63 địa phương đã ban hành hướng dẫn thực hiện tiêu chí môi trường xã nông thôn mới nâng cao; 23/63 địa phương đã ban hành quy định, hướng dẫn về xã nông thôn mới kiểu mẫu. Các xã đã cải tiến công tác môi trường, đẩy mạnh xây dựng hệ thống hạ tầng để giải quyết triệt để vấn đề vệ sinh môi trường nông thôn như làm rãnh thoát nước trong khu dân cư, tăng cường kiểm soát việc sử dụng hóa chất nông nghiệp, đẩy mạnh công tác thu gom, xử lý bao bì thuốc trừ sâu, phân bón, thức ăn chăn nuôi, triển khai các biện pháp cụ thể xử lý tình trạng ô nhiễm môi trường cho chất thải rắn khu vực nông thôn và hoạt động chăn nuôi tập trung...

Tỷ lệ dân số nông thôn được cung cấp nước sinh hoạt hợp vệ sinh đạt khoảng 94,84%; hệ thống thoát nước đã được quan tâm, đầu tư, được cống hóa, bê tông hóa, đã có 3.210 xã và 19.500 thôn có hệ thống thoát nước thải sinh hoạt (chiếm 35,8% tổng số xã và 24,4% tổng số thôn); nhiều địa phương đã xây dựng hệ thống kênh mương thoát nước kết hợp cải tạo cảnh quan;...

Về quản lý, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, có 59/63 tỉnh, thành phố phê duyệt Quy hoạch quản lý chất thải rắn trên địa bàn theo quy định; 100% xã đã xác định vị trí điểm trung chuyển/điểm tập kết rác hoặc bãi chôn lấp quy mô nhỏ; 42/63 tỉnh, thành phố có kế hoạch xử lý rác thải tập trung ở nông thôn, trong đó có 16/63 địa phương phê duyệt chủ trương đầu tư các nhà máy xử lý chất thải rắn nông thôn quy mô liên huyện và cấp tỉnh...

Về xử lý bao bì thuốc bảo vệ thực vật, 42 tỉnh, thành phố đã 57.910 có bể thu gom; 33 tỉnh, thành phố đã thu gom được gần 339.000 kg bao gói thuốc bảo vệ thực vật, xử lý gần 60.000 kg theo phương pháp đốt theo quy định, gần 190.000 kg tự xử lý theo phương pháp đốt và chôn lấp tại bãi rác của địa phương.

Công tác bảo vệ môi trường đối với các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh được quan tâm chỉ đạo và thực hiện quyết liệt: 88% khu công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải tập trung, nhiều địa phương đạt 100%; 109 CCN có hệ thống xử lý nước thải tập trung, đạt tỷ lệ 15,8% (trước đây chỉ đạt 6-7%).

Công tác bảo vệ môi trường làng nghề có những bước đột phá. Nhiều địa phương đã chỉ đạo quyết liệt việc xây dựng phương án bảo vệ môi trường làng nghề; một số mô hình xử lý chất thải làng nghề đã được triển khai, bước đầu đã hạn chế được ô nhiễm môi trường. Trong 47 làng nghề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, đã có 08 làng nghề đã hoàn thành việc thực hiện các dự án khắc phục ô nhiễm; 18/39 làng nghề còn lại đã xây dựng các dự án khắc phục ô nhiễm và được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Tỉ lệ hộ gia đình có nhà tiêu, nhà tắm, bể chứa nước sinh hoạt hợp vệ sinh ngày càng tăng lên, đạt 74% (tăng lên 18% so với năm 2010). Bảo vệ môi trường trong hoạt động chăn nuôi được tăng cường, đến nay có khoảng 55% số cơ sở chăn nuôi có biện pháp thu hồi chất thải chăn nuôi làm phân bón. Cả nước có 61,1% số xã có quy hoạch và quy chế quản lý và thực hiện quản lý nghĩa trang. Nhiều địa phương đã quy hoạch và thực hiện xây dựng nghĩa trang quy mô liên xã hoặc cấp huyện...

Công tác xây dựng cảnh quan, thực hiện vệ sinh môi trường có sự chuyển biến vượt bậc, tiêu biểu. Nhiều mô hình cải tạo cảnh quan ở thôn, bản, ấp đã được các địa phương áp dụng sáng tạo, phù hợp với điều kiện thực tế như trồng hoa, cây xanh; mô hình con đường bích họa, làng bích họa; dòng sông không rác”, Mô hình “biến bãi rác thành vườn hoa”; mô hình “Tuyến đường xanh- sạch- đẹp”; mô hình “tôn giáo tham gia bảo vệ môi trường, giảm nghèo bền vững”…đã góp phần tạo nên một diện mạo mới ở nông thôn.

Xây dựng bộ tiêu chí môi trường trong giai đoạn mới

Trong giai đoạn sau năm 2020, mục tiêu về môi trường đặt ra là đưa số xã đạt chuẩn tiêu chí môi trường từ 65,5% hiện nay lên 85% vào giai đoạn 2021 – 2025, số huyện đạt tiêu chí về môi trường đạt khoảng 40%. Đây là một trong những thách thức mà các ngành, các cấp đặt ra đối với ngành tài nguyên và môi trường.

Tại Hội nghị, các đại biểu đã thảo luận và đưa ra nhiều đề xuất để xây dựng bộ tiêu chí môi trường giai đoạn sau 2020 phù hợp, tiệm cận với nông thôn hiện đại, văn minh, nhưng vẫn giữ được nét truyền thống, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc.

Ông Trần Thanh Nam - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho rằng, cần tăng cường sự quan tâm, trách nhiệm chỉ đạo của các cấp chính quyền thực hiện bảo vệ môi trường trong xây dựng nông thôn mới; đồng thời, tăng cường đội ngũ cán bộ môi trường cấp xã, huyện; đề xuất cơ chế, chính sách mới cho môi trường nông thôn như vấn đề nước sạch, đẩy mạnh xã hội hóa, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nước về vùng sâu; hoặc vấn đề rác hiện nay phải có cơ chế chính sách, có khuyến khích và xử lý nghiêm minh.

Còn ông Nguyễn Minh Tiến - Cục trưởng, Chánh văn phòng, Văn phòng điều phối nông thôn mới Trung ương cho biết, việc xây dựng khung cơ chế, chính sách, đặc biệt là bộ tiêu chí trong thời gian tới cần làm rõ nội hàm tiêu chí môi trường cũng như các chỉ tiêu, trách nhiệm cụ thể để đưa ra nhu cầu nguồn lực phù hợp tới từng huyện, xã. “Việc yêu cầu bắt buộc phân loại chất thải rắn tại nguồn sẽ giúp đảm bảo 3/4 lượng rác thải sinh hoạt nông thôn quay trở lại thúc đẩy nông nghiệp hữu cơ” – ông Nguyễn Minh Tiến nói.

Đại diện địa phương, ông Bùi Thế Cử, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hưng Yên nhấn mạnh, môi trường được coi là tiêu chí khó thực hiện trong 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Đối với tỉnh Hưng Yên, vấn đề khó nhất là xử lý ô nhiễm môi trường do nước thải, rác thải sinh hoạt nông thôn và xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề. Để thực hiện được cần nguồn kinh phí lớn, phải thay đổi nhận thức, ý thức của từng người dân nông thôn. Do đó, công cuộc xây dựng nông thôn mới rất cần sự chung tay thực hiện các biện pháp bảo vệ, cải thiện môi trường sinh thái của cơ quan, đoàn thể các cấp, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và nhân dân.

Đánh giá cao các ý kiến từ các Bộ, ngành, địa phương và các nhà khoa học, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân khẳng định, việc “nâng chất” các tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới là cần thiết, vừa bảo đảm tính kế thừa, tính mới, tính đột phá và tính toàn diện; vừa bảo đảm tính khả thi và phù hợp với từng vùng, miền, địa phương cụ thể. Thứ trưởng giao Tổng cục Môi trường phối hợp chặt chẽ với Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, tiếp tục hoàn thiện Bộ tiêu chí thực hiện trong giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng đến 2030 đi vào thực chất, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Nhân dịp Hội nghị, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã khen thưởng đối với các tập thể, cá nhân trong và ngoài ngành đã có thành tích xuất sắc trong triển khai thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới.

Bộ Tài nguyên và Môi trường khen thưởng đối với các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong triển khai thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới.