Giỗ Tổ Hùng Vương trong tâm thức người Việt

Lịch sử của dân tộc Việt Nam được mở đầu bằng thời đại Hùng Vương với công lao của các Vua Hùng khai sơn, phá thạch, mở mang, bồi đắp xây dựng nên Nhà nước Văn Lang. Từ huyền thoại “bọc trăm trứng”, mọi người dân Việt Nam đều nhận nhau là anh em, có chung cội nguồn, chung dòng máu Lạc Hồng và có chung Quốc Tổ là các Vua Hùng. Vì thế, Giỗ Tổ Hùng Vương là ngày để cả dân tộc tưởng nhớ, biết ơn tiên tổ đã có công sinh thành giống nòi; khai mở bờ cõi, tạo dựng hình hài đất nước.

“Dù ai đi ngược về xuôi

Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng Mười tháng Ba”

Câu ca dao đã đi vào tâm khảm thiêng liêng của mỗi người Việt Nam, một hình thức truyền khẩu cho truyền thống thờ cúng để mỗi người dân đất Việt từ bao đời nay coi ngày Giỗ Tổ Hùng Vương là sự tưởng nhớ, là sự trở về với cội nguồn của dân tộc.

Quốc Tổ Hùng Vương.

Giỗ Tổ Hùng Vương – Về với cội nguồn

Truyền thuyết kể rằng, Thủy tổ Kinh Dương Vương lấy Long Nữ sinh ra Lạc Long Quân, Lạc Long Quân lấy Âu Cơ sinh ra 100 con, 50 con theo Cha xuống biển, 50 con theo Mẹ lên núi, con cả được truyền ngôi lấy hiệu là Hùng Vương và có tất cả 18 đời vua Hùng. Theo những tài liệu còn lưu lại, hình thức sơ khai của Ngày Giỗ Tổ đã xuất hiện rất sớm trong lịch sử, cách đây hơn 2000 năm. Dưới thời Thục Phán – An Dương Vương, cột đá thề đã được dựng trên núi Nghĩa Lĩnh, ghi rõ: “Nguyện có đất trời lồng lộng chứng giám, nước Nam được trường tồn lưu ở miếu Tổ Hùng Vương, xin đời đời trông nom lăng miếu họ Hùng và gìn giữ giang sơn mà Hùng Vương trao lại; nếu nhạt hẹn, sai thề sẽ bị gió giăng, búa dập”. Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, nhiều vị vua các triều đại phong kiến ngay từ khi lên ngôi đã từng bước xác lập “ngọc phả” về thời đại Hùng Vương, khẳng định vai trò to lớn của các Vua Hùng đối với non sông đất nước.

Giỗ Tổ Hùng Vương – Lễ hội Đền Hùng là biểu hiện cao nhất của Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, thể hiện bản sắc văn hóa đặc trưng của cộng đồng người Việt, đó là lòng biết ơn đối với các vua Hùng và các bậc tiền nhân đã có công dựng nước. Trong tâm thức của người dân Việt, các vị vua Hùng đã khai sinh ra dân tộc, với lòng tôn kính biết ơn, cộng đồng người Việt tự nguyện thờ cúng và đưa việc thờ cúng Hùng Vương trở thành tín ngưỡng, là biểu tượng văn hóa tạo nên truyền thống đoàn kết, yêu thương, đùm bọc và cùng vượt qua mọi khó khăn thách thức để xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương là ngày hội chung của toàn dân, ngày mà mọi trái tim dù ở muôn nơi vẫn đập chung một nhịp, mọi ánh mắt đều nhìn chung về một hướng – Đền Hùng. Xuyên suốt chiều dài lịch sử, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã trở thành điểm tựa tinh thần, đức tin vào sự linh thiêng huyền diệu của Tổ tiên để người dân đất Việt thắt chặt khối đại đoàn kết. “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Đó là lời dặn dò của Bác Hồ trong cuộc gặp các cán bộ Đại đoàn 308 (đoàn quân Tiên phong), tại Đền Giếng thuộc khu di tích lịch sử Đền Hùng. Lời dặn dò ấy trở thành lời hịch thiêng liêng của non sông đất nước, âm vang trong tâm hồn mỗi người dân Việt Nam ở khắp muôn nơi, với mọi thế hệ.

Ngày 06/12/2012, Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây chính là đề cao sự thống nhất trong đa dạng văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương thể hiện lòng tự hào về cội nguồn quốc gia dân tộc, ý thức của người dân về lịch sử, biểu hiện mạnh mẽ sự tôn kính của người dân với quá khứ của tổ tiên và di sản văn hóa đặc sắc. Nghị định số 145/2013/NĐ-CP ngày 29/10/2013 của Chính phủ quy định về tổ chức ngày kỷ niệm; nghi thức trao tặng, đón nhận hình thức khen thưởng, danh hiệu thi đua; nghi lễ đối ngoại và đón, tiếp khách nước ngoài, trong đó có nội dung quy định cụ thể về quy mô tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương: Năm lẻ 5, năm khác, tại Phú Thọ, Tỉnh ủy, HĐND, UBND và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Phú Thọ tổ chức lễ dâng hương. Năm tròn, tổ chức lễ Giỗ Tổ Hùng Vương cấp quốc gia.

Người dân Việt Nam ở khắp muôn nơi, với mọi thế hệ luôn hướng về Giỗ Tổ Hùng Vương.

Giỗ Tổ Hùng Vương và Tuần Văn hóa – Du lịch Đất Tổ 2025

Từ ngày 29/3 đến 7/4/2025 (tức từ mùng 1 đến 10/3 âm lịch), Giỗ Tổ Hùng Vương và Tuần Văn hóa – Du lịch Đất Tổ năm Ất Tỵ sẽ diễn ra tại thành phố Việt Trì, Khu di tích lịch sử Đền Hùng và các địa phương trong tỉnh Phú Thọ. Sự kiện được tổ chức với quy mô cấp tỉnh, mang đến chuỗi hoạt động văn hóa, du lịch và thể thao phong phú, góp phần khẳng định và quảng bá giá trị di sản văn hóa vùng đất Tổ.

Lễ hội gồm hai phần là phần lễ và phần hội. Phần lễ được tổ chức trang nghiêm, thành kính, thể hiện lòng tri ân tổ tiên với các nghi lễ quan trọng gồm: Lễ giỗ Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân và dâng hương tưởng niệm Tổ Mẫu Âu Cơ (ngày 3/4); Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương và dâng hoa tại bức phù điêu “Bác Hồ nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn quân Tiên phong” (ngày 7/4). Phần hội sôi động với 22 hoạt động đặc sắc, trong đó nổi bật là chương trình nghệ thuật khai mạc “Linh thiêng nguồn cội – Đất Tổ Hùng Vương” diễn ra vào tối 10/3 âm lịch.

Bên cạnh đó, du khách sẽ được trải nghiệm hội trại văn hóa, triển lãm, quảng bá sản phẩm địa phương; hội thi gói, nấu bánh chưng, giã bánh giầy; trình diễn văn hóa dân gian đường phố tại thành phố Việt Trì. Đặc biệt, các hoạt động văn hóa, thể thao hấp dẫn như: Giải bóng chuyền Cúp Hùng Vương, Giải Marathon “Về nguồn”, Giải bơi chải Việt Trì mở rộng hứa hẹn, Chương trình “Sắc màu du lịch Đất Tổ”, Trình diễn hát Xoan làng cổ - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại… hứa hẹn mang đến không khí lễ hội náo nhiệt.

Giỗ Tổ Hùng Vương là mạch nguồn tín ngưỡng của người dân Việt Nam. Dù ở muôn nơi, với mọi thế hệ người dân Việt luôn hướng về cội nguồn với sự trân trọng và lòng biết ơn sâu sắc, niềm tự hào và hãnh diện về Tổ tiên, nòi giống của mình, từ đó ra sức kế thừa, đóng góp công sức, trí tuệ cùng nhau đoàn kết, nêu cao khát vọng phát triển đất nước Việt Nam hùng cường, thịnh vượng để xứng đáng với truyền thống “con Lạc, cháu Rồng”.