Lễ hội Katê - không ian văn hóa kết nối con người và di sản văn hóa Chăm

Đến tham dự lễ có các đồng chí: Phạm Thị Phúc, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Lâm Đồng; Hà Thị Hạnh, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh; Nguyễn Thị Thuận Bích, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh; Đinh Văn Tuấn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh; cùng lãnh đạo các sở, ngành, địa phương.

Lễ Katê được tổ chức thường niên vào đầu tháng 10 dương lịch (tức tháng 7 theo lịch Chăm), kéo dài trong ba ngày, với các nghi thức mang đậm dấu ấn tâm linh và đời sống tín ngưỡng nông nghiệp. Trên khắp các đền tháp, từ tháp Po Klong Garai (Ninh Thuận), Po Rome (Bình Thuận) cho đến các buôn làng của đồng bào Chăm ở Lâm Đồng, không khí lễ hội tràn ngập sắc màu truyền thống. Những bộ trang phục thổ cẩm rực rỡ, âm vang trống Ginăng, tiếng kèn Saranai hòa cùng tiếng hát, điệu múa quấn quýt trong hương khói trầm, tạo nên một bản giao hưởng văn hóa thiêng liêng, gợi nhắc về cội nguồn và niềm tự hào dân tộc.

Đối với người Chăm, Katê không chỉ là lễ hội tôn vinh các vị thần – như thần Po Klong Garai, Po Rome hay nữ thần Po Inu Nagar – mà còn là dịp để gắn kết cộng đồng, tri ân tổ tiên, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, cuộc sống no đủ. Những nghi lễ được cử hành trang trọng, từ việc rước y phục của thần về tháp, làm lễ tắm tượng, dâng lễ vật, đến phần hội tưng bừng với các trò diễn dân gian, ca hát, múa hát tập thể. Mỗi nghi thức, mỗi giai điệu đều chứa đựng trong đó triết lý sống của người Chăm – coi trọng sự hài hòa giữa con người, thiên nhiên và thế giới tâm linh.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Đinh Văn Tuấn phát biểu tại buổi lễ

Phát biểu tại Lễ khai mạc, đồng chí Đinh Văn Tuấn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, nhấn mạnh: Việc phục dựng và duy trì Lễ hội Katê từ năm 2005 đến nay không chỉ đáp ứng nhu cầu tâm linh của đồng bào Chăm mà còn góp phần bảo tồn giá trị văn hóa dân gian, tôn giáo, trở thành “linh hồn” của đời sống tinh thần.

Tại Lâm Đồng, lễ hội Katê những năm gần đây được tổ chức quy mô hơn, trở thành điểm nhấn văn hóa của địa phương. Các hoạt động văn nghệ, trình diễn nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, làm gốm, chế tác nhạc cụ… được tái hiện sinh động, giúp du khách hiểu rõ hơn về đời sống và tinh thần sáng tạo của người Chăm. Nhiều nghệ nhân lớn tuổi được mời tham gia, truyền dạy lại kỹ năng và phong tục cho thế hệ trẻ, qua đó góp phần giữ gìn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể đã được Nhà nước công nhận.

Không chỉ là lễ hội tôn giáo, Katê ngày nay còn là cầu nối du lịch và văn hóa. Du khách đến với lễ hội được trải nghiệm không gian văn hóa Chăm độc đáo: được mặc thử trang phục truyền thống, tham gia múa hát, thưởng thức ẩm thực đặc sắc như cơm nị, cà ri dê, bánh hồng, bánh gừng. Những trải nghiệm đó khiến lễ Katê không còn là nghi lễ riêng của một tộc người, mà đã trở thành tài sản tinh thần chung của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Các cấp chính quyền địa phương cùng các tổ chức văn hóa – du lịch cũng đang chung tay gìn giữ lễ hội theo hướng vừa bảo tồn giá trị truyền thống, vừa tạo sức hút mới cho phát triển du lịch bền vững. Nhiều chương trình quảng bá, hội thảo nghiên cứu văn hóa Chăm được tổ chức song song với lễ hội, khẳng định vai trò của Katê như một “bảo tàng sống” về nghệ thuật, tín ngưỡng, âm nhạc và mỹ thuật dân gian.

Người dân và du khách trong không khí Lễ hội Katê sau lễ khai mạc

Trong bối cảnh hội nhập, khi đời sống hiện đại len lỏi vào từng ngóc ngách làng quê, việc bảo tồn lễ hội Katê càng có ý nghĩa lớn lao. Nó không chỉ giúp thế hệ trẻ hiểu và trân trọng cội nguồn, mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc, ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa. Với người Chăm, mỗi mùa Katê không đơn thuần là một lễ hội, mà là cuộc trở về với tâm linh, là dịp làm mới niềm tin và kết nối cộng đồng. Với du khách, đó là hành trình khám phá một nền văn minh rực rỡ từng in dấu trong lịch sử dân tộc.

Khi trống Ginăng lại vang lên, khi điệu múa quấn quýt bên tháp cổ, người Chăm và du khách cùng hòa mình vào không khí linh thiêng, ấm áp, nơi mà ranh giới giữa quá khứ và hiện tại dường như bị xóa nhòa. Lễ hội Katê vì thế không chỉ là ký ức văn hóa, mà còn là biểu tượng của sự trường tồn – nơi con người tìm thấy cội nguồn tinh thần và khát vọng hướng về tương lai.