Vườn quốc gia Xuân Sơn có hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi, hệ sinh thái điển hình của miền Bắc Việt Nam với kiểu rừng nhiệt đới và á nhiệt đới còn tồn tại khá nhiều loài động, thực vật quí hiếm đặc trưng cho vùng núi Bắc bộ, có giá trị nghiên cứu khoa học, bảo tồn nguồn gen và giáo dục môi trường. Vườn quốc gia Xuân Sơn là điểm du lịch hấp dẫn nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Phú Thọ, nơi đây đã góp phần to lớn trong việc điều hòa khí hậu, hấp thụ các bon và các khí thải công nghiệp. Đây còn là nơi phòng hộ đầu nguồn sông Bứa, nơi cung cấp nước sản xuất, sinh hoạt của người dân sinh sống quanh khu vực.

Bức tranh thiên nhiên đặc sắc

Do nằm ở điểm cuối cùng của dãy núi cao và dài nhất Việt Nam – Hoàng Liên Sơn nên thiên nhiên đã ưu ái, tạo cho Vườn quốc gia Xuân Sơn sự đa dạng về sinh thái, địa hình, từ đó đã kiến tạo sự đa dạng về cảnh quan tự nhiên. Xuân Sơn là vườn quốc gia duy nhất trong cả nước có rừng nguyên sinh trên núi đá vôi với 2.432 ha. Theo thống kê, tại đây hiện có 1.259 loài thực vật bậc cao có mạch, thuộc 699 chi của 185 họ, trong 6 ngành thực vật như re, dẻ, sồi và mộc lan chiếm ưu thế. Ngoài ra, còn có các loài thực vật quý tiêu biểu cho khu vực Tây Bắc như táu muối, táu lá duối, sao mặt quỷ và chò chỉ, chò vảy, nghiến, vầu đắng, kim giao… Những nguồn gen động vật quý hiếm này có giá trị kinh tế và bảo tồn cao. Về động vật, Vườn quốc gia ghi nhận được 365 loài động vật, trong đó có nhiều loài ghi trong sách đỏ của Việt Nam và thế giới. Bao gồm các loài đặc trưng cho hệ động vật vùng Tây Bắc như voọc xám, vượn chó, cày bạc má, sóc bụng đỏ đuôi trắng, sơn dương… Đây cũng là nơi cư ngụ và sinh sống của nhiều loài chim như gà lôi, gà tiền, đại bàng đất…

Ngoài sức hấp dẫn của hệ động, thực vật phong phú, Vườn quốc gia Xuân Sơn có nhiều cảnh quan thiên nhiên kỳ thú. Nằm trong quần thể Vườn quốc gia có 3 đỉnh núi cao trên 1.000 m là núi Voi, núi Tên và núi Cẩn với hàng trăm hang động. Đây là những ngọn núi được đánh giá cao nhất tỉnh Phú Thọ. Do là rừng nguyên sinh nên Vườn quốc gia Xuân Sơn cũng là nơi khởi nguồn cho nhiều sông suối như suối Lấp, suối Thang và nhiều thác nước có độ cao trên 50 m như thác Chín Tầng, Thác Ngọc hay thác Lưng Trời… che phủ hang, hốc đá, hòa quyện màu thác bạc với màu xanh của rừng già làm cho phong cảnh vừa hùng vĩ, vừa thơ mộng. Cùng với đó, do quá trình phong hóa, thủy hóa tạo thành, trong khu vực Vườn quốc gia có 16 hang động đá với thạch nhũ đẹp, đa dạng, tạo nên muôn hình vạn trạng với nhũ đá rủ xuống thành nhiều hình thù kỳ lạ, bí ẩn như: hang Na, hang Lạng, hang Lun, hang Cỏi, hang Sơn Dương, hang Thổ Thần, hang Thiên Nga…

Thoáng bình yên ở bản Cỏi nằm trong vùng lõi Vườn quốc gia Xuân Sơn

Trải nghiệm ở Vườn quốc gia Xuân Sơn

Ai cũng bảo Vườn quốc gia Xuân Sơn đẹp nhất vào khoảng từ tháng 10 đến tháng 12, thời điểm mà đỏ rực hai bên của nẻo đường là những rặng hoa trạng nguyên, hòa trong sự hùng vĩ của thác Lưng Trời, của Suối Tiên tuôn chảy không ngừng… Nhưng thật ra, đến Vườn quốc gia thời điểm nào cũng thấy cuốn hút, thấy thú vị vì du khách sẽ được trải nghiệm trước sự đa dạng của thời tiết, của thảm thực vật xanh mươn mướt, của rừng cây được bao phủ và ẩn hiện trong sương, trong mây… Một ngày ở Vườn quốc gia trong phần lớn thời gian của năm có đủ 4 mùa, nên từ lâu nơi đây đã trở thành điểm đến của các du khách yêu thích trải nghiệm, muốn tận hưởng sự trong lành của khí hậu.

Tắm suối là trải nghiệm du khách không nên bỏ qua khi đến Vườn quốc gia Xuân Sơn

Không chỉ có vẻ đẹp hoang sơ với những giăng giăng núi đá luôn ẩn mờ trong sương trắng, những hang động đầy kỳ bí… mà Vườn quốc gia Xuân Sơn có sức hút mãnh liệt đối với những ai thích du lịch khám phá nét văn hóa đặc trưng của từng vùng miền, bởi ở nơi thâm sơn cùng cốc vẫn có những bản làng của người dân tộc Dao Tiền hiếu khách. Đến nơi đây du khách tạm quên cuộc sống xô bồ, bon chen để đắm mình với những vũ điệu đặc trưng hay những tập tục lâu đời như tục ngủ thăm, tục chài – nèm… vẫn tồn tại, lưu giữ trong cuộc sống người dân. Đến đây, ít du khách có thể chối từ việc đến thăm các bản làng như bản Cỏi, bản Lạng, bản Dù, bản Bến Thân… để được hòa mình trong cuộc sống mộc mạc, bình dị của người dân tộc bản địa.

Vườn quốc gia Xuân Sơn là điểm đến nổi bật của du lịch tỉnh Phú Thọ với những đặc sản của rừng hết sức bình dị nhưng lại đặc biệt hấp dẫn du khách như: rau sắng ngọt bổ, cá suối thơm ngon, măng đắng, thịt chua đặc sắc, rượu ngô cay nồng… đặc biệt loài gà nhiều cựa gắn với truyền thuyết gà 9 cựa trong lễ vật thách cưới của Vua Hùng đối với Sơn Tinh và Thủy Tinh là một trong các đặc sản quí hiếm và ngon. Tất cả đã làm nên sắc màu của Du lịch cộng đồng tại nơi đây. Hãy đến Vườn quốc gia Xuân Sơn để cảm nhận vẻ đẹp mỗi mùa, tận hưởng bầu không khí trong lành, leo thác, tắm suối và khám phá vẻ đẹp văn hóa đậm đà bản sắc nơi đây.