Cái tên Bắc Hà bắt nguồn từ tiếng của người dân tộc Tày bản địa nơi đây. Tiếng Tày “Pạc kha” có nghĩa là “trăm bó gianh”. Truyền thuyết kể lại rằng, trên núi Ba mẹ con (tên một đỉnh núi tại Bắc Hà) có rất nhiều các loại ong. Muốn đi qua đây người dân phải mang theo bó gianh để đốt lửa đuổi ong đi. Vì núi rất rộng lớn nên phải mang bó gianh thật lớn, nhiều như “trăm bó gianh” mới có thể đi qua được. Ở cao nguyên Bắc Hà, bốn mùa mây giăng trắng bay phủ khắp các non cao, vào mùa xuân, khi hoa mận, hoa mơ, hoa lê nở trắng khắp các sườn đồi, ngọn núi hòa lẫn vào màn sương đã tạo cho nơi đây vẻ đẹp thơ mộng, hoang sơ, khiến vùng đất này được định danh là “cao nguyên trắng”.

Một góc cao nguyên trắng Bắc Hà nhìn từ trên cao.

Nằm ở độ cao từ 1.000 – 1.500m so với mực nước biển, cao nguyên Bắc Hà sở hữu điều kiện thiên nhiên, địa hình, khí hậu vô cùng lý tưởng. Địa hình nơi đây chủ yếu là những dãy núi với thung lũng hẹp, tạo nên cảnh quan đa dạng, đặc trưng của vùng núi Tây Bắc. Với kiểu khí hậu á nhiệt đới ôn hòa, thời tiết ở Bắc Hà rất mát mẻ về mùa hè và không quá lạnh về mùa đông, rất phù hợp với loại hình du lịch sinh thái nghỉ dưỡng. Không những thế, kiểu khí hậu này còn mang lại cho Bắc Hà những lợi thế lớn trong việc trồng và phát triển diện tích các loại cây mận, lê – những loại cây đặc hữu tạo nên thương hiệu “cao nguyên trắng Bắc Hà”.

Từ mùa quả ngọt Bắc Hà …

Hè về cũng là thời điểm đào, mận chín rộ trên cao nguyên Bắc Hà. Tới đây vào những ngày này, ở ngay trung tâm thị trấn hay ở các xã Tả Chải, Na Hối, Bản Phố đâu đâu cũng nhìn thấy mầu hồng đỏ của những trái đào và màu xanh, màu tím lấp ló của những trái mận Tam Hoa, mận Tả Van hay màu xanh pha chút ửng vàng của những trái lê sắp đến ngày thu hoạch. Những vườn cây ăn quả tại Bắc Hà đều được bà con trồng kết hợp nhiều loại cây ăn quả khác nhau như cây đào, cây mận, cây lê. Cũng bởi vậy mà cuối mùa đào thì những trái mận Tam Hoa từ xanh cũng bắt đầu chín đỏ. Khi trái mận thu hoạch xong thì những trái lê cũng bắt đầu vào mùa hái quả. Do vậy suốt mùa hè, khi chúng ta đặt chân đến cao nguyên trắng Bắc Hà sẽ được thưởng thức những trái ngọt mà núi rừng đã ban tặng cho người dân nơi đây.

Mận Tam Hoa trên cao nguyên trắng Bắc Hà.

Lê Bắc Hà không ngọt lịm như các giống lê khác nhưng ăn vào rất chắc thịt, giòn tươi, bởi vậy mà mê hoặc biết bao người. Mận Bắc Hà một loại nông sản không chỉ là cây ăn quả mà còn là cây đem lại cuộc sống ấm no cho người dân nơi đây. Cao nguyên Bắc Hà nổi tiếng với thương hiệu mận hậu, mận Tả Van thường được trồng nhiều ở các xã vùng cao, vùng đồng bào dân tộc Mông mà nổi tiếng nhất là vùng cao Tả Văn Chư. Ai lên Bắc Hà đúng mùa lê, mùa mận sẽ được tự tay lựa chọn, thưởng thức những trái lê, trái mận to, chín mọng và tận hưởng không khí trong lành dịu mát giữa một vùng thiên nhiên tuyệt đẹp chắc chắn làm bạn nhớ mãi không quên.

… đến “Nghiêng say Vó Ngựa cao nguyên”.

Với người dân vùng cao Bắc Hà, ngựa là vật nuôi quan trọng trong đời sống. Trước đây, điều kiện kinh tế còn khó khăn, hệ thống cơ sở hạ tầng yếu kém, đồng bào dân tộc thiểu số thường sinh sống ở những địa bàn vùng sâu, vùng xa; các đường mòn nằm vắt ngang triền núi cũng nhờ việc đi lại nhiều mà hình thành. Bởi vậy, ngựa theo người dân lên nương rẫy, ngựa cùng bà con xuống chợ. Ngựa không chỉ là vật nuôi, mà còn là người bạn thân thiết của những người nông dân Bắc Hà trên những nẻo đường.

Lễ hội đua ngựa truyền thống huyện Bắc Hà.

Cứ vào đầu tháng 6 hàng năm, khi những cành mận Tam Hoa nặng trĩu quả, Lễ hội đua ngựa truyền thống cao nguyên trắng lại được tổ chức. Đặc biệt, Lễ hội đua ngựa truyền thống – di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, thể thao và Du lịch công nhận ngày 27/5/2021. Năm nay, ngày 7/6 tại sân vận động Trung tâm huyện Bắc Hà sẽ chính thức khai mạc Giải đua ngựa truyền thống Cao nguyên trắng Bắc Hà lần thứ 18 với chủ đề “Nghiêng say Vó Ngựa cao nguyên”. Ngoài các nài ngựa nam, nữ đến từ các xã thuộc huyện Bắc Hà, các huyện trong tỉnh; các nài ngựa đến từ các tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang, Sơn La, Điện Biên, Yên Bái… cũng đến tham gia.

Hãy đến cao nguyên trắng Bắc Hà để trải qua những cung bậc cảm xúc ở những cung đường uốn lượn, qua những thửa ruộng bậc thang, thăm một vài phiên chợ sầm uất, uống thêm chén rượu ngô Bản Phố cay nồng hay tận hưởng không khí lễ hội náo nhiệt, hòa mình vào thiên nhiên và lưu lại những kỷ niệm khó quên!