Quy định về quản lý vận hành hồ chứa quặng đuôi trong khai thác và chế biến khoáng sản

Sự cố liên quan đến hồ chứa quặng đuôi gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Hiện nay, cả nước có khoảng 120 hồ chứa quặng đuôi (với 109 đập chắn) đang hoạt động trên địa bàn 16/63 tỉnh, thành phố. Ước tính số lượng hồ thải trên 04 tỉnh: Yên Bái, Bắc Kạn, Hà Giang, Lào Cai đã chiếm trên 50% tổng số hồ chứa quặng đuôi của cả nước. Các hồ chứa có dung tích đa dạng từ vài chục nghìn đến hàng triệu m3 tuỳ thuộc vào công suất khai thác mỏ.

Trong thời gian qua, đã xảy ra nhiều sự cố liên quan đến hồ chứa quặng đuôi, làm tràn và vỡ thân đập, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, tổn thất về tài sản, ảnh hưởng tới đời sống, kinh tế - xã hội và cộng đồng dân cư. Hầu hết nguyên nhân của các sự cố hồ chứa quặng đuôi đều xuất phát từ các sai sót trong quá trình thiết kế, xây dựng, quản lý, giám sát hồ, đập và các biến đổi bất thường của khí hậu.

Nhằm đáp ứng các yêu cầu của thực tiễn và công tác quản lý nhà nước, Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư số 41/2020/TT-BCT quy định về quản lý vận hành hồ chứa quặng đuôi trong hoạt động khai thác và chế biến khoáng sản (trừ khoáng sản than và khoáng sản làm vật liệu xây dựng).

Thông tư quy định, chủ sở hữu khi vận hành hồ chứa quặng đuôi phải đảm bảo tuân thủ nguyên tắc đảm bảo an toàn trong quá trình vận hành, đồng thời khai thác tối đa công năng của hồ chứa theo thiết kế đã được phê duyệt; tuân thủ quy trình vận hành hồ chứa quặng đuôi đã được phê duyệt, thực hiện đúng Kế hoạch kiểm tra hồ chứa, thường xuyên xem xét hoặc ghi lại những thay đổi trong quá trình vận hành để sửa chữa, cải tiến quy trình vận hành; thực hiện các trách nhiệm bảo trì, giám sát an toàn hồ chứa quặng đuôi và Kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố khẩn cấp; chịu trách nhiệm khi xảy ra sự cố hồ chứa quặng đuôi.

Quy trình vận hành hồ chứa quặng đuôi phải được xây dựng trong điều kiện bình thường, trong điều kiện mưa lũ và trong trường hợp phát hiện các dấu hiệu có khả năng dẫn đến sự cố, bao gồm tối thiểu các nội dung sau:

Khái quát về quy trình công nghệ chế biến khoáng sản, quy trình thải quặng đuôi, thông tin cơ bản về hiện trạng hồ, đập, các thông số vận hành an toàn và các thông số vận hành giới hạn theo thiết kế; quy định trách nhiệm của các cá nhân thực hiện vận hành hồ chứa và hướng dẫn thực hiện các hành động cụ thể trong quá trình vận hành hồ chứa phù hợp với điều kiện thực tế; quy định tần suất và nội dung kiểm tra hồ chứa quặng đuôi, đảm bảo phát hiện sớm các dấu hiệu có khả năng dẫn đến sự cố; nhận diện và đánh giá các rủi ro, từ đó xây dựng các kịch bản ứng phó và thực hiện các hành động theo thứ tự ưu tiên; quy định chế độ khen thưởng, kỷ luật.

Quy trình vận hành hồ chứa quặng đuôi được điều chỉnh để phù hợp với sự thay đổi điều kiện đầu vào của hồ chứa, kế hoạch sản xuất và kết quả đo đạc, dự báo các yếu tố khí tượng, địa chất, thủy văn nhưng phải được cập nhật ít nhất 01 lần trong thời gian vận hành 02 năm.

Trong hoạt động quản lý, vận hành hồ chứa quặng đuôi, ngoài việc xây dựng và tổ chức thực hiện quy trình vận hành, Chủ sở hữu phải có trách nhiệm bảo trì, giám sát hồ chứa quặng đuôi, thực hiện quan trắc chuyển vị, kiểm soát thấm trong đập, giám sát mực nước và dòng chảy đến hồ chứa, theo dõi trạng thái ứng suất, theo dõi các khu vực xung quanh hồ chứa, trang bị thiết bị phục vụ vận hành, xây dựng cơ sở dữ liệu về hồ chứa, kế hoạch phòng ngừa và ứng phó sự cố khẩn cấp, kế hoạch kiểm tra và thực hiện chế độ báo cáo.

Thông tư này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 02 năm 2021. Đối với các hồ chứa quặng đuôi đang hoạt động hoặc tạm dừng hoạt động trước ngày Thông tư này có hiệu lực, Chủ sở hữu phải thực hiện các quy định tại Thông tư này chậm nhất trước ngày 31 /12/2021. Đối với các hồ chứa quặng đuôi đã dừng hoạt động và đang thực hiện cải tạo, phục hồi môi trường, Chủ sở hữu có trách nhiệm quản lý, giám sát an toàn và báo cáo theo quy định của pháp luật về khoáng sản và bảo vệ môi trường.