Khu vực khai thác chế biến mỏ đá vật liệu xây dựng gây ô nhiễm khá lớn.

Hiện trạng môi trường không khí

Nguồn ô nhiễm

Điện Biên đang chú trọng phát triển kinh tế, thúc đẩy theo hướng chuyển dịch cơ cấu công nghiệp và dịch vụ, song song quá trình đó thì ô nhiễm môi trường nói chung, ô nhiễm môi trường không khí nói riêng là khó tránh khỏi. Các nguồn ô nhiễm môi trường không khí chủ yếu gồm: Hoạt động sản xuất công nghiệp, giao thông vận tải, xây dựng, sinh hoạt đun nấu của nhân dân, sản xuất nông nghiệp, chôn lấp và xử lí chất thải.

Trong đó, hoạt động giao thông vận tải được xem là một trong ngững nguồn gây ô nhiễm lớn đối với môi trường không khí, đặc biệt là khu vực đô thị và khu vực tập trung đông dân cư. Cùng với sự phát triển của hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông, tăng trưởng các phương tiện cơ giới và khối lượng vận tải hàng hóa, hành khách là sự phát thải các chất gây ô nhiễm môi trường không khí. Các chất gây ô nhiễm không khí chủ yếu sinh ra do khí thải từ quá trình đốt nhiên liệu động cơ bao gồm CO, CO₂, SO₂, NO_X, Pb… và bụi do đất cát cuốn bay theo trong quá trình di chuyển.

Hoạt động xây dựng trong đô thị diễn ra ngày càng nhiều và mức độ thường xuyên hơn nên ảnh hưởng lớn tới tiếng ồn, độ rung và nồng độ bụi đối với môi trường xung quanh.

Hoạt động sản xuất công nghiệp gây ô nhiễm không khí chủ yếu là ngành công nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng, chế biến khoáng sản, luyện than cốc, sản xuất xi măng. Nguồn gây ô nhiễm từ hoạt động công nghiệp có nồng độ chất độc hại cao, thường tập trung trong một không gian nhỏ. Tùy thuộc vào loại hình sản xuất, quy trình công nghệ, quy mô sản xuất và nhiên liệu sử dụng sẽ phát sinh khí thải với thành phần và nồng độ khác nhau. Các chất độc hại được phân thành các nhóm bụi, nhóm chất vô cơ và nhóm các chất hữu cơ với các chất ô nhiễm phổ biến gồm NO₂, SO₂, VOC,TSP, các hóa chất và kim loại.

Nguồn gây ô nhiễm do hoạt động nông nghiệp lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, sử dụng phân bón không tuân thủ theo nguyên tắc gây ô nhiễm môi trường không khí xung quanh, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.

Bên cạnh đó, hoạt động chôn lấp và xử lí chất thải từ bãi rác lộ thiên là nơi tập hợp các loại chất thải rắn, chủ yếu là chất thải rắn sinh hoạt có thành phần hữu cơ cao. Dưới tác động của nhiệt độ, độ ẩm và vi sinh vật chất thải rắn hữu cơ bị phân hủy và sản sinh ra các khí CH₄, CO₂, và một số khí khác. Ước tính lượng khí CH₄, CO₂ phát sinh từ các bãi rác lộ thiên và bãi chôn lấp khoảng từ 3 - 19% tổng lượng phát sinh. Tại nhiều khu chôn lấp, đặc biệt các bãi rác lộ thiên đã và đang diễn ra các hoạt động đốt rác tùy tiện, gây ảnh hưởng đến chất lượng môi trường không khí tại những thời điểm nhất định.

Chất lượng môi trường không khí

Đánh giá chất lượng môi trường không khí xung quanh trên địa bàn tỉnh Điện Biên được thực hiện trên 26 điểm quan trắc tập trung chủ yếu vào các khu tập trung dân cư thường xuyên diễn ra những hoạt động buôn bán và mật độ phương tiện giao thông đông đúc. Trong khoảng 4 năm trở lại đây chất lượng không khí trên địa bàn tỉnh Điện Biên, được thể hiện cụ thể như sau:

Nồng độ SO₂ tại các trung tâm huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh Điện Biên Điện từ năm 2016 đến năm 2019 dao động từ 0,012 – 0,067 mg/m³ và có chiều hướng giảm dần theo các năm, đa số nằm trong quy chuẩn cho phép QCVN 05:2013/BTNMT.

Nồng độ NO₂ tại các trung tâm huyện, thị, thành phố trên địa bàn tỉnh Điện Biên Điện từ năm 2016 đến năm 2019 dao động từ 0,012 – 0,078 mg/m³ duy trì ở mức tương đối ổn định. Ở những khu vực diễn ra nhiều hoạt động phát triển kinh tế, có nhiều phương tiện giao thông đi lại như khu chợ trung tâm I thành phố Điện Biên Phủ nồng độ NO₂ năm 2017 có cao hơn các khu vực khác nhưng vẫn nằm trong quy chuẩn cho phép QCVN 05:2013/BTNMT.

Nồng độ Pb được quan trắc tại trung tâm các huyện, thị, thành phố trên địa bàn tỉnh Điện Biên từ năm 2016 đến năm 2019 diễn ra tương đối ổn định nằm ở mức thấp < 0,00016 mg/m³ không gây ảnh hưởng lớn đến môi trường xung quanh.

Nồng độ bụi được quan trắc tại trung tâm các huyện, thị, thành phố trên địa bàn tỉnh Điện Biên từ năm 2016 đến năm 2019 hầu hết đều nằm trong quy chuẩn cho phép QCVN 05: 2013/BTNMT. Tuy nhiên, ở một số khu vực tập trung đông dân cư, buôn bán thường xuyên nồng độ bụi có giá trị cao như khu chợ, cây xăng C4; Chợ Bản Phủ; Trung tâm huyện Tủa Chùa có nồng độ bụi cao có xu hướng tăng hơn những khu vực còn lại cụ thể: tại khu chợ, cây xăng C4 năm 2016 có nồng độ 0,236 mg/m³; năm 2018 là 0,243 mg/m³; năm 2019 là 0,263 mg/m³. Tại Chợ Bản Phủ và trung tâm huyện Tủa Chùa nồng độ bụi năm 2016 là 0,272 mg/m³ xấp xỉ đạt ngưỡng giới hạn cho phép.

Kết quả quan trắc môi trường không khí trên địa bàn tỉnh Điện Biên từ năm 2016 đến năm 2019, cho thấy chất lượng môi trường không khí khu vực đô thị trên địa bàn tỉnh Điện Biên đều nằm trong giới hạn quy chuẩn cho phép QCVN 05:2013/BTNMT và QCVN 06:2009/BTNMT. Điều này chứng minh chất lượng môi trường không khí nói chung trên địa bàn tỉnh Điện Biên là tương đối tốt, đảm bảo môi trường sống cũng như sức khỏe cho người dân. Tuy nhiên, tại một số trung tâm huyện và thành phố ở một thời điểm nhất định đang trong quá trình xây dựng đồng bộ các cơ sở hạ tầng, lượng xe tham gia giao thông nhiều và diễn ra nhiều hoạt động buôn bán... nồng độ một số chỉ tiêu vẫn đang ở mức cao có thể sẽ vượt quy chuẩn cho phép nếu không có biện pháp giảm thiểu phù hợp.

Trong thời gian tới, tỉnh Điện Biên sẽ tiếp tục hoàn thiện thể chế, nâng cao tính chủ động sáng tạo của các tổ chức chính trị, xã hội và đoàn thể trong việc tham gia giám sát các hoạt động bảo vệ môi trường; xây dựng và ban hành các chính sách xã hội hóa, khuyến khích các thành phần kinh tế trong nước và nước ngoài tham gia giải quyết các vấn đề môi trường; hoàn thiện và thể chế hóa các văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường nói chung và bảo vệ môi trường không khí nói riêng theo hướng quy định rõ quyền lợi, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân và có chế tài cụ thể đối với các trường hợp vi phạm. Tỉnh sẽ sớm hình thành hệ thống công cụ kinh tế để quản lý chất lượng không khí theo cơ chế “Người gây ô nhiễm phải trả tiền” qua đó áp dụng triệt để đối với thành phần kinh tế có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường không khí cao như sản xuất kim loại, nhiệt điện, hóa chất, sản xuất xi măng vật liệu xây dựng... Cùng với đó là tăng cường các nguồn lực tài chính, đa dạng hóa các nguồn đầu tư, tăng cường kinh phí quản lý môi trường không khí từ nguồn ngân sách, nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức; tăng cường kiểm soát, giảm phát thải và đẩy mạnh hoạt động quan trắc và đẩy mạnh sự tham gia của cộng đồng bảo vệ môi trường không khí.