Mức lương Chủ tịch nước, Thủ tướng, Chủ tịch Quốc hội khi tăng lương cơ sở Từ 1/7/2020, điều chỉnh mức lương cơ sở lên 1,6 triệu đồng/tháng Quốc hội dành cả ngày 13/11 thảo luận thực hiện chính sách, pháp luật về PCCC

Nâng cao hiệu quả PCCC trước những diễn biến ngày càng phức tạp

Kết thúc Phiên giám sát hôm nay, đã 38 đại biểu đăng ký và phát biểu. Bộ trưởng Bộ Công an và Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã phát biểu giải trình một số vấn đề có liên quan mà các đại biểu Quốc hội quan tâm.

Phát biểu kết luận phiên giám sát, Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ nêu rõ, nhìn chung, không khí thảo luận rất sôi nổi, sâu sắc và mang tính xây dựng. Cơ bản ý kiến các đại biểu Quốc hội tán thành với Dự thảo Báo cáo kết quả giám sát chuyên đề việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng cháy, chữa cháy giai đoạn 2014 - 2018; đánh giá cao Đoàn giám sát và các cơ quan liên quan đã làm việc tích cực, trách nhiệm trong quá trình triển khai chuyên đề giám sát.

Dự thảo Báo cáo giám sát đã thể hiện tương đối toàn diện, đưa ra những nhận định, đánh giá có số liệu, dẫn chứng cụ thể, rõ ràng, qua đó đưa ra các giải pháp, đề xuất kiến nghị cụ thể. Báo cáo kết quả giám sát đã cơ bản đạt được mục đích, yêu cầu đề ra.

Đây là nội dung giám sát là rất cần thiết, liên quan đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, hoạt động sản xuất kinh doanh, đời sống, tính mạng của nhân dân. Nhấn mạnh điều này, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ: Chuyên đề giám sát sẽ là cơ sở quan trọng để tiếp tục nâng cao hiệu quả trong công tác PCCC trước những diễn biến ngày càng phức tạp của tình hình cháy nổ.

Về nội dung của dự thảo Nghị quyết, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, các ý kiến cho rằng dự thảo Nghị quyết tương đối đầy đủ, sát với kết quả giám sát. Tuy nhiên, cần rà soát kỹ các kiến nghị, các chỉ tiêu giao Chính phủ, bộ, ngành và các địa phương để cụ thể thêm, tăng cường tính chủ động trong công tác PCCC, gắn với trách nhiệm và đặt ra yêu cầu cụ thể đối với từng đối tượng, tránh chung chung, bảo đảm khả thi, tiện cho giám sát.

Trong thời gian tới, tình hình kinh tế - xã hội tiếp tục phát triển, tốc độ đô thị hóa nhanh, biến đổi khí hậu, hạn hán, hanh khô còn diễn biến phức tạp và nghiêm trọng hơn… Điều đó sẽ tác động lớn đến tình hình cháy, nổ; đặt ra cho công tác PCCC nhiệm vụ rất nặng nề.

Nêu bật bối cảnh tình hình này, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh: Về chủ trương, qua cuộc giám sát này, không thể hy vọng chấm dứt được hoàn toàn việc cháy nổ, nhưng đây là cơ hội để có các giải pháp phù hợp, cần thiết nhằm nêu cao tinh thần, ý thức, trách nhiệm của tất cả các đối tượng, lực lượng trong công tác PCCC, từ đó hạn chế, loại trừ được các nguyên nhân gây cháy, tiến tới giảm thiệt hại về người và tài sản trong cháy, nổ góp phần bảo đảm sự bình an của nhân dân, bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Chưa thấy lãnh đạo, quan chức nào bị xử lý

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre) cho biết: Chỉ trong một năm, từ tháng 7/2018 đến thời điểm báo cáo Quốc hội hôm nay đã có đến 43 vụ cháy lớn, gây thiệt hại nghiêm trọng, bằng 86,4% của 4 năm trước”. Theo đại biểu, đây là vấn đề cần phân tích, đánh giá rõ nguyên nhân, đặc biệt nổi lên ở 3 địa phương gồm Hà Nội đứng đầu bảng, tiếp đến là Bình Dương và TP Hồ Chí Minh..., đây đều là những địa phương phát triển về kinh tế, công nghiệp.

“Câu hỏi đặt ra là có phải chúng ta phát triển “nóng” quá hay là do trách nhiệm của các cơ quan liên quan? Đại biểu nêu câu hỏi.

Cũng theo đại biểu Lưu Bình Nhưỡng: “Báo cáo của Đoàn giám sát nêu rất nhiều nguyên nhân nhưng tôi đọc chưa thấy có lãnh đạo, quan chức nào bị xử lý và hầu hết các vụ đều rất ít khởi tố, xử lý rất nhẹ”. Cảm giác “xử lý không tương xứng với các đám cháy”, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng cho biết: Cử tri đặt câu hỏi, phải chăng các đám cháy không đến với lãnh đạo ở các cấp, các ngành nên các đồng chí không có trách nhiệm gì chỉ có người dân chịu thôi?

Theo đại biểu, việc chúng ta truy cứu trách nhiệm các cơ sở sản xuất để xảy ra cháy, của các cá nhân, đơn vị để xảy ra cháy là hoàn toàn đúng nhưng cần siết chặt hơn. “Không thể để cán bộ lãnh đạo địa phương, kể cả tập thể hay cá nhân, lại không có trách nhiệm gì khi xảy ra những vụ cháy lớn, nghiêm trọng trên địa bàn”.

Báo cáo cũng cho thấy, chỉ có HĐND 4 tỉnh ban hành Nghị quyết về công tác PCCC, còn 59 tỉnh, thành phố không ban hành thì có trách nhiệm gì không? Trách nhiệm trong việc giám sát, chỉ đạo, ban hành Nghị quyết đối với công tác này như thế nào? Vấn đề này, cần phải nghiên cứu thật sâu sắc, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng đề nghị.

Nguyên nhân cháy nổ thì trước hết là do con người, tiếp đó là do thiên nhiên; thiên nhiên thì không thể truy cứu trách nhiệm được, còn con người thì dù là vô tình hay cố ý thì đều phải truy cứu trách nhiệm. Nhấn mạnh điều này, đại biểu nêu rõ: “Anh lơ là, không quản lý, buông lỏng quản lý là đã phải truy trách nhiệm rồi, chứ chưa cần nói đến trường hợp có dã tâm, độc ác, phóng hỏa để trả thù nhau, tiêu diệt lẫn nhau”. Do vậy phải xử lý trách nhiệm đối với người đứng đầu, các cán bộ, lãnh đạo địa phương, các ngành để xảy ra các vụ cháy nghiêm trọng trên địa bàn”.

Liên quan đến dự thảo Nghị quyết của Quốc hội, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng đề nghị nên bổ sung nội dung: “Kiên quyết xem xét, xử lý trách nhiệm của người đứng đầu bên cạnh việc đề cao trách nhiệm ở Khoản 3, Điều 2”.

Bộ trưởng Phạm Hồng Hà.

Sẽ làm hết sức mình để hạn chế những bất cập trong PCCC

Giải trình làm rõ một số nội dung đại biểu Quốc hội quan tâm, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà nêu rõ, hiện nay có ba luật liên quan đến công tác PCCC là Luật Xây dựng, Luật Phòng cháy, chữa cháy và Luật Nhà ở. Đồng thời, cũng có nhiều nghị định, thông tư về vấn đề này. Trong những văn bản này đã có những quy định hết sức cụ thể về các khâu trong xây dựng, như phê duyệt dự án, kỹ thuật, kiểm tra hệ thống PCCC… Đặc biệt, trong Luật Nhà ở có quy định rõ trách nhiệm của chủ đầu tư, ban quản trị nhà chung cư về PCCC.

Tuy vậy, Bộ trưởng cũng thừa nhận, các quy định pháp luật về công tác này còn nhiều hạn chế, nội dung lạc hậu, thiếu quy định đáp ứng nhu cầu phát triển rất nhanh của việc phát triển đô thị. Đặc biệt, còn nhiều bất cập ở khâu tổ chức thực hiện các quy định về PCCC trong công tác quy hoạch xây dựng, thẩm định dự án, thiết kế, nghiệm thu công trình… “Đây là những tiền đề quan trọng, nếu chúng ta thực hiện tốt việc này sẽ góp phần ngăn chặn tối đa việc xảy ra cháy”, Bộ trưởng nói.

Tuy nhiên, việc thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm liên quan đến cháy nổ vẫn chưa nghiêm. Các đại biểu Quốc hội rất bức xúc hỏi tại sao có công trình chưa nghiệm thu, trong đó có PCCC…, nhưng đã được đưa vào sử dụng rồi. Một số các vi phạm đã phát hiện nhưng xử lý không nghiêm dẫn tới chủ đầu tư, chủ thể liên quan có biểu hiện nhờn. “Tôi xin nhận trách nhiệm về những hạn chế, khuyết điểm trong lĩnh vực xây dựng, thực hiện chức năng, nhiệm vụ về công tác PCCC và trong thời gian tới sẽ làm hết sức mình để hạn chế những bất cập trong công tác này”, Bộ trưởng Phạm Hồng Hà cam kết.

Đồng tình với nhiều giải pháp đại biểu Quốc hội nêu ra, như việc nghiên cứu có sử dụng tầng hầm làm nơi đỗ xe hay không, Bộ trưởng cho biết “sẽ hoàn thiện hệ thống pháp luật, quy chuẩn về PCCC… Hiện nay, ở Việt Nam đã đủ sức thiết kế công trình đến 100 tầng, vì vậy cần bổ sung một số quy định quy chuẩn liên quan về công trình này, hay thêm quy định về các công trình đa năng, hỗn hợp…

“Chúng tôi sẽ tổng hợp lại quy chuẩn, tiêu chuẩn để dễ tra cứu, áp dụng, đáp ứng yêu cầu vừa bảo đảm PCCC, vừa thuận lợi cho doanh nghiệp. Quan điểm của chúng tôi là ưu tiên PCCC, tài sản, tính mang con người là trên hết”, Bộ trưởng Phạm Hồng Hà khẳng định.

Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận).

Vẫn còn tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”

Một trong những vấn đề được đại biểu lo lắng là chất lượng của các thiết bị phòng cháy, chữa cháy (PCCC), nhất là PCCC tại các công trình. Thực tế giám sát cho thấy, số lượng và chất lượng các thiết bị còn rất khác nhau. Đáng lưu ý, có những thiết bị chỉ mang tính hình thức để đối phó chứ chất lượng rất kém và cũng có rất nhiều những thiết bị là giả và không làm được chức năng PCCC.

Theo đại biểu Nguyễn Sỹ Cương: “Vừa rồi lực lượng PCCC đi kiểm tra thì cũng phát hiện ra việc một số trụ nước chỉ là trụ giả chôn xuống dưới mà không có đường ống, hoặc thậm chí có đường ống nhưng cũng không có nước”.

Trong những hạn chế, tồn tại Đoàn giám sát của Quốc hội chỉ ra, nhiều đại biểu cũng nêu tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi” trong công tác quản lý về PCCC. Theo đó, không ít nơi, cơ quan PCCC ở cấp quận, huyện vừa là cơ quan phê duyệt phương án PCCC, đồng thời cũng là cơ quan thực hiện chức năng thanh tra, kiểm tra, chưa kể những chuyện tiêu cực.

Qua hỏi một số anh em, bạn bè, đại biểu Nguyễn Sỹ Cương cho biết, chỉ cần mở một cửa hàng thôi nhưng nếu tự lên phương án PCCC mà đưa đến cơ quan có thẩm quyền phê duyệt thì “rất là khổ”. Thế nhưng, nếu để cho chính các cơ quan đó gọi cho các doanh nghiệp vào làm, người ta gợi ý luôn thì khi được phê duyệt “rất là nhanh”, vì “người ta vừa làm người ta vừa phê duyệt”.

Cho rằng đây cũng là câu chuyện xảy ra trong lĩnh vực xây dựng, Đội trật tự xây dựng đô thị ở quận, huyện giúp UBND quận, huyện thực hiện việc xem xét để cấp phép xây dựng, nhưng cũng lại vừa là cơ quan kiểm tra để xử phạt, đại biểu cho rằng, đây là vấn đề cần được cải thiện, điều chỉnh trong quy định của pháp luật. Thực tế cho thấy, với những tiêu cực đó, dù các doanh nghiệp, các cửa hàng tư nhân chấp nhận để được phê duyệt nhanh, nhưng cần được Quốc hội và Chính phủ quan tâm, bảo đảm công tác quản lý PCCC được thực hiện thực chất.

Đại biểu Lý Tiết Hạnh (Bình Định)

Phải xử lý dứt điểm những quả “bom nổ chậm”

Theo đại biểu Lý Tiết Hạnh (Bình Định) nêu vấn đề: Người dân, người lao động, chủ doanh nghiệp, thủ trưởng các cơ quan đơn vị không ai mong muốn trở thành nạn nhân hay trở thành thủ phạm của các vụ cháy nổ. Tuy nhiên, qua nhận định tình hình và phân tích nguyên nhân, hậu quả, thì phần lớn các vụ cháy có nguyên nhân trực tiếp và ban đầu là nguyên nhân chủ quan. Đại biểu cho rằng, cần phải tìm hiểu và xác định rõ hơn về các nguyên nhân sâu xa, cốt lõi của cháy nổ trong tình hình thực tiễn của nước ta hiện nay.

Qua nghiên cứu Báo cáo giám sát, kết quả điều tra, xử lý 50 vụ cháy lớn, thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản giai đoạn 2014 - 2018 và thực tiễn giám sát, đại biểu Lý Tiết Hạnh kiến nghị làm rõ: Vì sao cho đến nay đã gần 10 năm thực hiện Luật PCCC và nhiều văn bản dưới luật mà vẫn còn nhiều công trình có nguy cơ nguy hiểm về cháy nổ đã được đưa vào sử dụng nhưng mà chưa được thẩm duyệt thiết kế, hoặc thẩm duyệt nhưng chưa được nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy (PCCC).

Đại biểu cho rằng, kết quả giám sát vẫn cần làm rõ nguyên nhân vì sao, có phải do thủ tục quá rườm rà hay do chủ doanh nghiệp cố tình chây ì, lách luật để có phương án xử lý nghiêm minh, chính xác và để làm gương, thể hiện tinh thần thượng tôn pháp luật.

Đại biểu kiến nghị Báo cáo kết quả giám sát của Quốc hội cần thống kê cụ thể danh sách và kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành trung ương, chính quyền các địa phương có biện pháp khắc phục đối với từng công trình cụ thể để xử lý dứt điểm những quả bom nổ chậm này, đồng thời Quốc hội có giám sát lại kết quả thực hiện kiến nghị của Quốc hội.

Vì sao thanh tra, kiểm tra nhiều lần DN vẫn không thực hiện?

Luật PCCC đã quy định rõ trách nhiệm của cá nhân, tổ chức cộng đồng trong công tác PCCC và những quy định pháp luật này rất rõ ràng, tuy nhiên, theo đại biểu, khi vụ việc xảy ra các cơ quan điều tra cũng chỉ rất rõ nguyên nhân trách nhiệm, nhưng qua thực tế và qua nghiên cứu 50 vụ cháy nghiêm trọng, thì “nhiều nơi đã được kiểm tra, thanh tra nhiều lần nhưng việc phát hiện, chỉ ra nguy cơ tiềm ẩn và việc yêu cầu khắc phục, nhiều doanh nghiệp vẫn không thực hiện và gây ra hậu quả nghiêm trọng”.

Đại biểu Lý Tiết Hạnh đề nghị cần phân tích sâu hơn về cách thức tiến hành, trách nhiệm, cũng như xử lý kết quả thanh tra, kiểm tra giám sát để có đánh giá tình hình chấp hành pháp luật và quy định trách nhiệm rõ hơn.

Từ thực tiễn địa phương, đại biểu nhận thấy, chất lượng công tác thanh tra rất quan trọng, ở nhiều nơi, đoàn kiểm tra giám sát phải nắm vững quy định và phải có chuyên môn, kỹ thuật để khi mà đến cơ quan, doanh nghiệp thì chỉ ra được chỗ nào đúng, chưa đúng, chỗ nào cần phải khắc phục. Gắn với đó cũng phải hướng dẫn, cảnh báo xác đáng.

“Thực tiễn doanh nghiệp rất cần thông tin này và khi mà đã tâm phục, khẩu phục, việc chấp hành sẽ cao hơn; ngược lại nếu thanh tra, kiểm tra sơ sài, yếu về chuyên môn hoặc có dấu hiệu tiêu cực, đây là nguyên nhân khiến đối tượng bị thanh tra, kiểm tra coi thường, dẫn đến tình trạng nhờn pháp luật”, đại biểu chỉ rõ.

Cũng theo đại biểu, cần có cơ chế riêng xử lý để công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát chặt chẽ, có trách nhiệm hơn. Không cần quá nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra đến cơ sở mà quan trọng là cơ chế xử lý kết quả như thế nào cho công khai, nghiêm túc, đến nơi, đến chốn. Trong đó, việc gắn trách nhiệm của các cơ quan, cụ thể là chính quyền địa phương các cấp, vai trò giám sát của các cơ quan dân cử là hết sức quan trọng.

Từ thực tiễn địa phương, đại biểu Lý Tiết Hạnh cho biết, “sau khi đi giám sát thì đoàn giám sát đã chuyển danh sách các địa chỉ, công trình có nguy cơ gây cháy nổ cao cho UBND tỉnh và kiến nghị phải có biện pháp xử lý dứt điểm. Và việc xử lý nếu gắn trách nhiệm của chính quyền địa phương thì rất hiệu quả”.

Đại biểu cũng nêu rõ, cần xem xét chế tài xử lý, kỷ luật cho phù hợp, bảo đảm tính nghiêm minh và phát huy tác dụng trong chấp hành pháp luật. Xử lý nghiêm việc cố tình kéo dài thời gian, đối phó, không chấp hành yêu cầu của cơ quan chức năng về PCCC. Thực tế là có nhiều doanh nghiệp chấp hành việc xử phạt, nộp phạt nhưng mức phạt hiện nay còn thấp, chưa đủ sức răn đe.

Nhằm góp phần nâng cao hiệu lực của các quyết định của cơ quan chức năng, có thẩm quyền, đại biểu đề nghị cần rà soát các quy định pháp luật về PCCC hiện nay xem đã tốt chưa? Một số nội dung của Luật PCCC hiện hành đã lạc hậu so với tình hình. Đơn cử như một số công trình chuyển đổi mục đích sử dụng, một số công trình mới như tòa nhà chung cư cao trên 75m, trung tâm thương mại ngầm, kho bảo quản xăng dầu, nhà máy lọc hóa dầu..., đối chiếu với pháp luật hiện hành thì thấy vẫn còn lỗ hổng tỏng các quy định về PCCC với những công trình này, đại biểu Lý Tiết Hạnh chỉ rõ.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (Bình Dương).

Càng phát hành pano, khẩu hiệu thì cháy xảy ra càng nhiều?

Theo Phạm Trọng Nhân (Bình Dương), “công tác phòng, cháy chữa cháy đang mang trong mình quá nhiều tồn tại, thiếu sót”. Báo cáo kết quả giám sát cho thấy, nhân lực và vật lực phòng, cháy chữa cháy đều không đạt cả về chất lẫn về lượng.

Trong khi đó, cũng qua giám sát cho thấy, số xe chữa cháy sử dụng trên 20 năm, xe chất lượng kém hư hỏng, chiếm hơn 50%. Số trụ nước, bể nước bến nước không chỉ thiếu vài chục mà nhiều địa phương con số lên đến hàng trăm, thậm chí hàng nghìn. Điển hình như Hà Nội thiếu gần 300 bể nước, 400 bến lấy nước, 7.000 trụ nước. Trong số các trụ còn lại có 522 trụ không sử dụng được. Khánh Hòa thiếu 3.559 trụ, Hải Phòng 3.500 trụ.

Trong khi đó nguồn nước tự nhiên ở các ao, hồ, sông ngòi ngày càng cạn kiệt. Bên cạnh việc bị san lấp, xây công trình che chắn lối vào lấy nước thì cũng đang oằn mình gánh hàng tấn rác mỗi ngày. Hệ quả không chỉ nguồn nước bị bức tử gây ngập lụt mà còn tước đi cơ hội được sống trong trường hợp hỏa hoạn xảy ra.

Đại biểu thẳng thắn: Đáng ngại hơn hệ thống thiết bị PCCC không đồng bộ, kém chất lượng dẫn đến không hoạt động mà vụ cháy chung cư Carina là một điển hình. Công tác kiểm tra chung cư được tiến hành 21 lần trong 5 năm, tuy nhiên khi cháy xảy ra thì hệ thống chuông báo cháy không hoạt động. Hệ thống báo khói, đầu phun nước tự động không tác dụng. Đèn hướng dẫn thoát hiểm cũng không, các trụ bơm cũng không sử dụng được. 4 “cái không” sau 21 lần kiểm tra liệu đã đủ để làm đậm thêm bức tranh ám khói về thực trạng công tác kiểm tra PCCC hay chưa, nhưng vẫn không là gì so với trách nhiệm của các cơ quan chức năng, chủ đầu tư và ý thức của ai đó đang tâm vô hiệu hệ thống thoát nạn mà cái giá phải trả là sự ra đi trong oan ức của 13 sinh mệnh.

Cũng từ báo cáo các vụ cháy do hệ thống sự cố thiết bị điện chiếm 57% thì liệu có bình thường? Đâu là sự lơ là, chủ quan người dân? Đâu là sự tắc trách của ngành chức năng liên quan? Có nghịch lý không khi càng tổ chức các buổi kiểm tra, tuyên truyền, huấn luyện, càng phát hành pano, khẩu hiệu thì cháy xảy ra càng nhiều? Trong giai đoạn giám sát gần 150.000 lớp tuyên truyền, huấn luyện được tổ chức, hơn 4 triệu pano, khẩu hiệu được phát hành, 1.500.000 lượt tổ chức kiểm tra và hàng triệu tồn tại, thiếu sót được chỉ ra, những số vụ cháy năm 2017 lại gấp đôi năm 2015 và mới 7 tháng đầu năm 2018 đã vượt quá nửa cùng kỳ?...

Nêu một loạt bất cập, đại biểu Phạm Trọng Nhân tổng kết: “Cháy bất kể nơi đâu, bất cứ lúc nào, cháy trước khi đoàn giám sát đến và ngay khi đoàn vừa rời đi”. Như vậy, công tác tuyên truyền, kiểm tra, huấn luyện có ý nghĩa và mang lại hiệu quả gì? Bao nhiêu nguồn lực xã hội đã bỏ ra, tuy nhiên làm nhiều nhưng đọng lại ít và hệ quả là “những cái giá như” không có hồi kết.

Kiên quyết không thỏa hiệp

Đại biểu Phạm Trọng Nhân chỉ rõ, chừng nào tình trạng thiếu kiên quyết trong xử lý các hành vi vi phạm, sự mất cảnh giác, lơ là của người dân vẫn còn đó thì dù có tổ chức gấp bao nhiêu lần các lớp tập huấn, kiểm tra cũng khó lòng mong công tác này hiệu quả. Không ai có khả năng cho mình cái quyền chối từ những rủi ro, bất hạnh nhưng người dân lại có một quyền cơ bản được Hiến định đó là tính mạng con người được pháp luật bảo hộ. Tuy nhiên, việc sinh sống trong các công trình có nguy hiểm về cháy, nổ chưa được nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy thì liệu đã đảm bảo quyền trên được thực hiện một cách đầy đủ, nghiêm túc chưa.

The đại biểu điều “đáng nói hơn, 59 cơ quan đại diện cho quyền làm chủ của nhân dân tại địa phương lại chưa ban hành nghị quyết theo quy định để đảm bảo việc thực hiện quyền được Hiến định thì biết tìm đâu ra câu trả lời?”

Tuy nhiên, điều mà các đại biểu lưu ý, đó là sau giám sát, những hạn chế, tồn tại sẽ được chấn chỉnh thế nào? Vì theo nhận định của Đoàn giám sát, sau khi cơ quan chức năng kết thúc kiểm tra lại không duy trì nghiêm túc các điều kiện an toàn phòng cháy, chữa cháy, thì tình trạng “ném đá ao bèo” liệu có lặp lại?

Cần hơn một đạo luật, một nghị quyết tối cao, theo đại biểu Phạm Trọng Nhân chính là “cái tâm kiên quyết không thỏa hiệp với các sai phạm và sự tắc trách từ các cơ quan chức năng cũng như tinh thần cảnh giác cao độ, không lơ là của doanh nghiệp và người dân trong ý thức PCCC để không còn tái diễn những thảm kịch, không còn nỗi ám ảnh bởi tiếng còi cứu hỏa và những cái chết oan ức, thương tâm như trong thời gian qua”.

Chỉ được sử dụng công trình khi đã nghiệm thu PCCC

Đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai (Hưng Yên) cho rằng, việc tổ chức hệ thống hạ tầng phục vụ PCCC trong đô thị rất cần được quan tâm đúng mức. Các quy định pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật về PCCC trong lập quy hoạch đô thị, cũng như thiết kế công trình đã được ban hành khá đầy đủ, tuy nhiên, thực tế hạ tầng kỹ thuật, giao thông phục vụ công tác PCCC còn nhiều bất cập, các quy chuẩn chưa được tuân thủ nghiêm ngặt.

Đại biểu ví dụ, ở TP Hà Nội có nhiều tuyến phố nhỏ, ngõ sâu, xe cứu hỏa không vào được, mật độ dân cư đông đúc, thường xuyên xảy ra ùn tắc vào giờ cao điểm, ảnh hưởng không nhỏ đến công tác chữa cháy, cứu hộ, cứu nạn. Không chỉ vậy, Hà Nội hiện còn thiếu 7.000 trụ nước, 300 bể nước, 400 bến nước lấy nước chữa cháy so với tiêu chuẩn, quy chuẩn, do đó việc rà soát, xây dựng hệ thống hạ tầng đáp ứng tốt yêu cầu PCCC là vấn đề cấp bách hiện nay.

Từ thực tế này, đại biểu đề nghị: Trong quy hoạch đô thị cần tuân thủ các tiêu chuẩn, quy chuẩn trong PCCC, từ việc bố trí đường giao thông, các họng nước chữa cháy đến bảo đảm lưu lượng nước phục vụ cho công tác chữa cháy. Thiết kế của các công trình cần tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn về PCCC, bất cứ công trình nào cũng chỉ được đưa vào sử dụng sau khi đã được các cơ quan chức năng nghiệm thu hệ thống PCCC.

Hệ thống này cần được kiểm tra định kỳ, kết hợp với tổ chức các buổi phòng cháy, diễn tập chữa cháy để nâng cao khả năng ứng phó với hỏa hoạn của người dân. Đặc biệt các công trình nhà chung cư cao tầng cần thực hiện nghiêm quy định về gian lánh nạn.

Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (Đồng Tháp).

Làm rõ tính chủ động của các cá nhân, đơn vị

Theo đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (Đồng Tháp) thực trạng PCCC được báo cáo kết quả giám sát của Quốc hội đưa ra không mới, nguyên nhân cũng không bất ngờ song đã cho thấy cái nhìn toàn thể đối với thực tế hiện nay.

Để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, đại biểu cho rằng, việc thể hiện tầm quan trọng của công tác phòng cháy, chữa cháy không chỉ thể hiện ở Nghị quyết, trên văn bản, mà phải cụ thể bằng hành động, cách làm cụ thể.

Công tác PCCC được xác định “phòng là chính”, đặc biệt phải có những giải ngăn ngừa từ các bên liên quan, từ cơ quan chức năng và nhất là người dân… Do đó, trong nghị quyết của Quốc hội phải làm rõ tính chủ động của các cá nhân, đơn vị trong phòng, chống cháy nổ.

Phải nhìn thẳng vào thực trạng để truy trách nhiệm

Cũng theo đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa, đã đến lúc nhìn thẳng vào thực trạng phòng, chống cháy nổ hiện nay để thấy những lỗ hổng cần phải truy trách nhiệm, làm rõ trách nhiệm của các bên liên quan.

Theo đại biểu trước tiên là lỗ hổng trong những văn bản hướng dẫn. Qua tham gia một số đoàn giám sát, đại biểu nhận thấy có sự chồng chéo, bấp cật, thiếu thống nhất, sự lạc hậu của các quy định pháp luật, không chỉ quy định pháp luật trực tiếp về phòng, chống cháy nổ mà cả các quy định liên quan ở đối tượng xây dựng, giao thông, điện lực. Đây là nguyên nhân khiến các địa phương lúng túng trong thực hiện.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng “lỗ hổng trong thực hiện cũng khá rõ”. Cơ quan chức năng khẳng định làm tốt công tác tuyên truyền, nhưng người dân khi được hỏi thì bảo không biết. Cơ quan chức năng khẳng định quan tâm thực hiện kiểm tra, giám sát nhưng những sai phạm trong cháy nổ phát hiện và xử lý rất ít.

Thực tế khi sự cố cháy nổ xảy ra mới xem xét nguyên nhân, quy trách nhiệm. Cháy rừng ở một vài địa phương thì các địa phương khác quan tâm đến công tác phòng chống cháy rừng. Cháy quán karaoke ở một địa phương thì ở các địa phương khác rà soát phòng, chống cháy nổ ở đây. Cháy chung cư ở một địa phương thì người dân, cũng như chính quyền ở các địa phương khác mới quan tâm, lo lắng giám sát nhiều hơn.

Theo đại biểu, chuyện đáng buồn là khi quy trách nhiệm thì có tình trạng đổ lỗi, trên đổ lỗi cho dưới là không chấp hành, dưới đổ lỗi cho trên là không hướng dẫn. Người dân cho là chính quyền không quan tâm, chính quyền cho là người dân không chấp hành.

Cho rằng “đây là văn hóa đổ lỗi trong quy trách nhiệm”, đại biểu tỉnh Đồng Tháp cho rằng, chúng ta phải nhìn thẳng vào các tồn tại, bịt ngay lỗ hổng trong công tác xây dựng lập pháp, hướng dẫn triển khai thực hiện, giám sát thực hiện. Hơn hết là hãy dừng đổ lỗi để truy xét trách nhiệm rõ hơn, nhận trách nhiệm nghiêm túc hơn, từ đó tìm giải pháp phù hợp hơn.

Tăng cường quản lý những địa bàn nguy cơ cao

Đại biểu cũng kiến nghị Nghị quyết của Quốc hội về chuyên đề giám sát PCCC cần làm rõ yêu cầu tăng cường giám sát, quản lý đối với một số loại hình, các địa bàn có nguy cơ cháy nổ cao.

Thứ nhất là, hệ thống trường học, nhất là nhóm trẻ mầm non, gửi ở gia đình, vì đây là những đối tượng rất bé, kỹ năng tự phòng chống cháy nổ khó khăn.

Thứ hai là, các công trình văn hóa, di tích, đền chùa cổ có nguy cơ xảy ra hỏa hoạn ở những địa điểm này, cũng như có nhiều vật liệu dễ cháy, cũng như ở các thư viện có chứa nhiều sách. Trên thực tế có nhiều di tích từng bị cháy khiến những di vật có giá trị lịch sử không thể phục hồi.

Thứ ba là, cần quan tâm nhiều hơn đến hệ thống chung cư bởi theo thống kê bước đầu trên cả nước có khoảng 3 nghìn tòa chung cư, tập trung ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh.

Đại biểu Cao Thị Xuân. Ảnh VGP

Hỏa hoạn nghiêm trọng đều bắt nguồn từ sự bất cẩn

Thảo luận tại hội trường, các đại biểu cơ bản nhất trí với các nhận định, đánh giá và đề xuất, kiến nghị được nêu trong Báo cáo kết quả giám sát của Đoàn giám sát và dành sự quan tâm đặc biệt đối với trách nhiệm để xảy ra tình trạng cháy, nổ thời gian vừa qua.

Theo đại biểu Cao Thị Xuân (Thanh Hóa), mùa hè năm nay, thời tiết khắc nghiệt, nắng nóng ở nhiều nơi, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung kéo dài và đạt mức kỷ lục. Tuy nhiên, những biểu hiện cực đoan của thời tiết là nguyên nhân khách quan thì thống kê trong số hàng chục vụ cháy rừng, trong đó có những vụ gây hậu quả nghiêm trọng thì dường như tất cả đều bắt nguồn từ sự bất cẩn của con người.

Nhiều người nông dân với thói quen đốt rẫy, làm nương, họ không cố tình gây ra những đám cháy lớn, nhưng họ không đủ kiến thức về phòng cháy, chữa cháy nên đã vi phạm pháp luật. Hậu quả là chúng ta mất rừng, còn những người nông dân đáng thương gây ra vụ cháy thì phải vào tù. Trong khi chúng ta hoàn toàn có thể phòng, tránh được những hậu quả đáng tiếc nếu công tác thông tin giáo dục, vận động để nâng cao ý thức của người dân, đại biểu nêu quan điểm.

Hàng trăm chung cư, cao ốc ẩn chứa nguy cơ cháy nổ

Nói về nguyên nhân chủ quan, theo đại biểu Cao Thị Xuân cũng không chỉ có vấn đề tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng còn hạn chế, yếu kém mà một vấn đề rất quan trọng là bảo đảm thực thi pháp luật phòng cháy, chữa cháy đang đặt ra nhiều thách thức cần phải chấn chỉnh.

Báo cáo của Đoàn giám sát đã chỉ rõ, hiện nay chúng ta còn 2.662 công trình nguy hiểm cháy nổ đã đưa vào sử dụng nhưng chưa được thẩm duyệt, thiết kế, hoặc đã được thẩm duyệt nhưng chưa được nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy. Tính đến tháng 7/2018, cả nước vẫn tồn tại 110 công trình chung cư, nhà cao tầng đã được đưa vào hoạt động nhưng chưa được nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy.

Vậy tại sao có tình trạng này, là do vi phạm của chủ đầu tư hay do tiêu cực trong công tác kiểm tra, xử lý sai phạm trong công tác phòng cháy, chữa cháy? Điều gì sẽ xảy ra nếu hỏa hoạn tại hàng trăm chung cư, cao ốc đang ẩn chứa nguy cơ an toàn cháy nổ? - đại biểu nêu một loạt câu hỏi và đề nghị Chính phủ, Bộ Công an và chính quyền địa phương xử lý nghiêm tình trạng này, đặc biệt với các chung cư, nhà cao tầng khi đã đưa vào sử dụng thì bắt buộc phải đáp ứng các yêu cầu về PCCC theo đúng quy định.

Thiệt hại là rất lớn nhưng có bao nhiêu cán bộ bị kỷ luật, mất chức?

Theo đại biểu, báo cáo giám sát cho thấy hàng nghìn vụ cháy xảy ra, hàng trăm người thiệt mạng, nhiều ha rừng, cơ sở vật chất bị thiêu rụi. Thiệt hại là rất lớn nhưng có bao nhiêu cán bộ bị kỷ luật, mất chức hoặc xử lý liên quan đến trách nhiệm quản lý nhà nước trong PCCC? Đại biểu cho rằng, công tác xử lý trách nhiệm về quản lý nhà nước thời gian qua không tương xứng với những tồn tại, vi phạm, sai phạm trong công tác PCCC.

Theo đại biểu, qua cuộc giám sát này, lỗ hổng pháp luật sẽ được phát hiện và bịt lại, kinh phí còn thiếu sẽ được quan tâm cấp bù nhưng những lỗ hổng về nhận thức, khoảng trống trách nhiệm cần phải được quan tâm và có giải pháp đích đáng để lấp đầy. Trong Nghị quyết của Quốc hội về chuyên đề giám sát lần này, cần có hẳn một điều về tái giám sát, đặc biệt là trong thực thi công vụ trong PCCC.

“Chỉ có giám sát thường xuyên, xử lý nghiêm minh mới khắc phục được những tồn tại như báo cáo đã nêu”, đại biểu nhấn mạnh.

Quốc hội thảo luận về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng cháy, chữa cháy . Ảnh VGP

Trung bình mỗi năm xảy ra 3287 vụ cháy

Báo cáo với Quốc hội về kết quả giám sát, Phó Trưởng Đoàn giám sát của Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Võ Trọng Việt nêu rõ, trong thời gian qua, thực hiện Chỉ thị số 47-CT/TW ngày 25/6/2015 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác PCCC, Luật PCCC (sửa đổi) và Chương trình hành động thực hiện Chỉ thị số 47-CT/TW của Ban Bí thư (ban hành kèm theo Quyết định số 1635/QĐ-TTg ngày 22/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ), Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đã kịp thời tổ chức quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả;

Đồng thời đã ban hành nhiều văn bản để hướng dẫn, triển khai thực hiện đến các cơ quan, đơn vị trực thuộc và cá nhân có liên quan; tổ chức các hội nghị tập huấn, xây dựng chương trình hành động và chỉ đạo tổ chức phổ biến, quán triệt, tuyên truyền sâu rộng tới các tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội ở các cấp và nhân dân nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong việc thực hiện chủ trương của Đảng về công tác PCCC gắn với phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội.

Tuy nhiên, giai đoạn từ tháng 7/2014 đến tháng 7/2018, cả nước vẫn xảy ra 13.149 vụ cháy, làm chết 346 người, bị thương 823 người; thiệt hại về tài sản ước tính 6.524,8 tỉ đồng và 6.462 ha rừng.

Trung bình mỗi năm xảy ra 3.287 vụ cháy, làm chết 87 người, bị thương 206 người, thiệt hại về tài sản trị giá 1.631,2 tỉ đồng và 1.615,5 ha rừng. Trung bình mỗi ngày xảy ra 9 vụ cháy, làm chết hoặc bị thương 1 người, thiệt hại về tài sản ước tính 4,4 tỉ đồng và 5,3 ha rừng.

Địa bàn xảy cháy ở thành thị chiếm 60,11%, ở khu vực nông thôn chiếm 39,89%; cháy tại khu vực nhà dân 5.636 vụ (chiếm 42,86 %), tại cơ sở kinh tế tư nhân 4.861 vụ (chiếm 36,97%).

Các vụ cháy có nguyên nhân do sự cố hệ thống, thiết bị điện 6.458 vụ (chiếm 57,27%), do sơ suất trong sử dụng lửa, xăng dầu và khí đốt 3.291 vụ (chiếm 29,18%).

Cháy lớn gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản xảy ra 126 vụ, chiếm 0,96% tổng số vụ, làm chết 35 người, bị thương 72 người, thiệt hại về tài sản ước tính 4.972,7 tỉ đồng, chiếm 76,2% tổng thiệt hại do cháy gây ra. Số vụ cháy có quy mô nhỏ và trung bình chiếm 99%.

Xã hội hóa PCCC chưa hiệu quả

Đánh giá chi tiết những hạn chế, bất cập và nguyên nhân trong quá trình thực hiện chính sách, pháp luật về PCCC, Đoàn giám sát của Quốc hội chỉ rõ:

Về công tác lãnh đạo, chỉ đạo: Việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác PCCC còn chậm, thậm chí có văn bản chưa được ban hành theo quy định của Luật PCCC; một số quy định thiếu tính khả thi hoặc đã lạc hậu, không phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội hoặc có sự chồng chéo, thiếu thống nhất giữa các quy định của pháp luật.

Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và kiến thức, kỹ năng về PCCC tuy đã được quan tâm nhưng vẫn còn mang tính hình thức, chưa thường xuyên, chủ yếu tập trung vào một số dịp cao điểm; địa điểm chủ yếu tập trung ở thành phố, thị xã, thị trấn… chưa quan tâm đến khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa.

Đối tượng được tuyên tuyền chưa sâu rộng, hình thức tuyên truyền thiếu sự đổi mới, chưa căn bản, chưa tiếp cận được đến tất cả các tầng lớp quần chúng nhân dân. Chất lượng công tác tuyên truyền chưa cao, vẫn còn một bộ phận không nhỏ người đứng đầu cơ quan, tổ chức, cơ sở, chủ hộ gia đình cho đến người dân chưa có ý thức trách nhiệm về PCCC. Việc đầu tư kinh phí cho các hoạt động tuyên truyền tại một số địa phương, đơn vị, cơ sở chưa tương xứng với yêu cầu.

Tại một số địa phương, công tác lãnh đạo, chỉ đạo về PCCC còn mang tính hình thức, chưa thực sự quyết liệt, chưa có hiệu quả thực chất. Một số quy định cụ thể trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật PCCC, Nghị định số 79/2014/NĐ-CP chưa được các đơn vị, địa phương tập trung triển khai.

Việc thực hiện chủ trương của Đảng về xã hội hóa công tác PCCC, khuyến khích đầu tư kinh doanh dịch vụ PCCC chưa hiệu quả vì chưa có cơ chế, chính sách phù hợp cũng như thiếu sự hướng dẫn, chỉ đạo cụ thể, thống nhất từ Chính phủ đến các bộ, ngành, địa phương.

Lãnh đạo nhiều đơn vị, địa phương chưa thực hiện đầy đủ vai trò, trách nhiệm

Về tổ chức thực hiện quy định của pháp luật về PCCC, theo đánh giá của Đoàn giám sát lãnh đạo nhiều đơn vị, địa phương, người đứng đầu cơ sở chưa thật sự quan tâm, thực hiện đầy đủ vai trò, trách nhiệm, thẩm quyền của mình về công tác PCCC, chưa gắn công tác này với nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa xã hội, hoạt động sản xuất, kinh doanh của ngành, địa phương, đơn vị; chưa chủ động, thường xuyên thực hiện tốt chế độ tự kiểm tra, có nơi coi công tác kiểm tra về PCCC là của lực lượng Cảnh sát PCCC; chưa quan tâm đầu tư, trang bị và các điều kiện đảm bảo cho an toàn PCCC, công tác xử lý vi phạm còn thiếu kiên quyết.

Việc tổ chức thi hành các văn bản quy phạm pháp luật PCCC tại địa phương, cơ quan, đơn vị chưa nghiêm, chưa triệt để. Chưa chú trọng rà soát các tiêu chuẩn ngành liên quan đến một số lĩnh vực, công trình, phương tiện đặc thù để kịp thời kiến nghị sửa đổi, hoặc ban hành theo thẩm quyền theo quy định của Luật PCCC (cụ thể như: Chưa ban hành văn bản hướng dẫn về công tác quy hoạch có liên quan đến PCCC; tiêu chuẩn, quy chuẩn về PCCC tại địa phương).

Việc triển khai thực hiện Quy hoạch tổng thể hệ thống PCCC chỉ được thực hiện tại các thành phố lớn; các địa phương còn lại triển khai chậm hoặc không triển khai; trong số các Đề án quy hoạch đã phê duyệt, có rất ít đề án gắn quy hoạch về PCCC với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch đô thị ở địa phương nên rất khó khăn trong triển khai thực hiện.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Võ Trọng Việt trình bày báo cáo trước Quốc hội. Ảnh VGP

Xử lý hành vi gây cháy rừng chưa nghiêm

Công tác dự báo, cảnh báo nguy cơ cháy rừng và phát hiện sớm điểm cháy đã được triển khai đến cấp xã, huyện và chủ rừng theo phương châm “bốn tại chỗ”, tuy nhiên khi phát hiện điểm cháy, việc thông tin, huy động lực lượng chữa cháy còn chậm trễ; việc điều hành, chỉ huy phối hợp các lực lượng chữa cháy tại hiện trường còn nhiều lúng túng; việc điều tra, xác định nguyên nhân và giải pháp hạn chế nguy cơ cháy rừng còn hạn chế.

Các hoạt động sản xuất, sinh hoạt của người dân sống gần rừng, sử dụng lửa (vệ sinh rừng, đốt thực bì) không đúng quy định, tiềm ẩn nguy cơ cháy cao; việc xử lý đối với những hành vi gây cháy rừng còn chưa nghiêm, chưa có tác dụng răn đe, ngăn ngừa; chưa quy rõ trách nhiệm đối với tổ chức, cá nhân trong quản lý, bảo vệ khi xảy ra cháy rừng.

Hiệu quả công tác quản lý nhà nước trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về bảo đảm an toàn về sử dụng điện chưa cao. Ý thức trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc bảo đảm an toàn trong sử dụng điện sản xuất, điện sinh hoạt, dịch vụ theo quy định của pháp luật về điện lực còn hạn chế.

Tình hình cháy nổ nhà cao tầng, siêu cao tầng diễn biến phức tạp

Về thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong PCCC, còn thiếu sự phối hợp giữa các lực lượng, chưa thực sự quyết liệt, triệt để. Tại các địa phương, lãnh đạo UBND các cấp chưa thể hiện rõ nét vai trò, trách nhiệm trong công tác xử lý vi phạm quy định an toàn PCCC.

Việc xử lý vi phạm trong lĩnh vực PCCC liên quan đến lợi ích doanh nghiệp và quan hệ kinh tế - xã hội phức tạp, có những trường hợp không giải quyết được dứt điểm.

Tình trạng vi phạm các quy định về PCCC trong lĩnh vực xây dựng, quy hoạch tại các đô thị lớn còn xảy ra nhiều, một số công trình được đưa vào sử dụng, nhưng chưa được thẩm duyệt, nghiệm thu về PCCC; một số công trình chủ đầu tư tự thay đổi công năng, tự ý chuyển đổi thiết kế xây dựng...

Tình hình cháy nổ vẫn diễn biến phức tạp, ở nhiều địa bàn, cơ sở trọng điểm, nhà cao tầng - siêu cao tầng, chợ, trung tâm thương mại, khu dân cư tập trung, nhà ở kết hợp kinh doanh, phương tiện giao thông thủy, bộ...

Trong khi đó, các lực lượng chức năng chưa chú trọng việc xử lý trách nhiệm hình sự đối với hành vi vi phạm pháp luật về PCCC “có khả năng thực tế gây thiệt hại” theo quy định tại Điều 313 Bộ luật Hình sự.

Trang thiết bị PCCC phần nhiều đã lạc hậu, kém hiệu quả

Về công tác xây dựng, bảo đảm các điều kiện hoạt động của lực lượng PCCC, công tác đầu tư cho hoạt động PCCC chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Việc bố trí nguồn vốn, kế hoạch vốn, nhất là các dự án ODA còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả của dự án. Nhiều địa phương đang gặp khó khăn về kinh phí nên chưa đầu tư hoặc có đầu tư nhưng rất hạn chế. UBND cấp huyện, xã thì hầu như chưa có đầu tư đáng kể cho hoạt động PCCC.

Việc xây dựng lực lượng PCCC chuyên ngành, PCCC cơ sở và dân phòng đã được quan tâm nhưng hiệu quả hoạt động chưa cao, tỉ lệ thành lập thấp; nhiều đội PCCC cơ sở, dân phòng chỉ hoạt động mang tính hình thức, tổ chức chữa cháy ban đầu lúng túng và kém hiệu quả. Thực tế tổ chức triển khai thực tập các phương án chữa cháy có đơn vị còn lúng túng, chưa đặt ra được các tình huống giả định và biện pháp chữa cháy sát thực, hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tế.

Việc xây dựng lực lượng PCCC tình nguyện tại địa phương chưa được tổ chức thực hiện do chưa có cơ chế, chính sách cụ thể để khuyến khích tổ chức, cá nhân tình nguyện tham gia; bên cạnh đó, trang bị phương tiện cho lực lượng PCCC cơ sở, dân phòng còn thiếu cả về số lượng, kém cả về chất lượng; việc duy trì hoạt động thường xuyên của lực lượng dân phòng và lực lượng PCCC cơ sở gặp nhiều khó khăn vì thiếu kinh phí, người trong độ tuổi lao động, có sức khỏe thì thường phải rời địa bàn đi làm ăn, còn lại trên địa bàn thường là người già, phụ nữ, trẻ em.

Trang bị, phương tiện của lực lượng Cảnh sát PCCC phục vụ công tác chữa cháy, CNCH còn thiếu, chưa đồng bộ, phần nhiều đã lạc hậu, hoạt động kém hiệu quả.

Công tác đào tạo về PCCC và CNCH thiếu các điều kiện về phương tiện, sân bãi tập luyện thường xuyên của lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH. Số chiến sĩ nghĩa vụ trong lực lượng Cảnh sát PCCC vẫn chiếm tỉ lệ cao. Mức bồi dưỡng cho cán bộ, chiến sĩ trực tiếp tham gia chữa cháy, CNCH chưa phù hợp với tính chất công việc nặng nhọc, nguy hiểm của lực lượng Cảnh sát PCCC; chưa có phụ cấp đặc thù độc hại cho cán bộ, chiến sĩ làm công tác chữa cháy, CNCH.

Chưa có phụ cấp đặc thù độc hại cho cán bộ, chiến sĩ làm công tác chữa cháy, CNCH.

Nhiều công trình chưa bố trí, xây dựng hạ tầng PCCC

Về công tác bảo đảm các điều kiện phục vụ chữa cháy, công tác quy hoạch, bảo đảm các điều kiện phục vụ chữa cháy ở nhiều địa phương, cơ quan, đơn vị chưa thực hiện theo đúng quy chuẩn về quy hoạch xây dựng (QCVN 01: 2008/BXD) đối với hệ thống cấp nước chữa cháy đô thị; công tác quản lý nhà nước về PCCC trong đầu tư xây dựng chưa thực sự chặt chẽ, nhiều dự án, công trình chưa quan tâm bố trí, xây dựng hạ tầng kỹ thuật phục vụ chữa cháy (như giao thông, khoảng cách, nguồn nước, trụ nước chữa cháy).

Tại nhiều thành phố lớn, nhiều khu dân cư nằm trong ngõ, hẻm sâu, mật độ xây dựng dày; quy hoạch nhà chung cư, liền kề không đảm bảo, không thể bố trí được giao thông, nguồn nước cho công tác chữa cháy, CNCH.

Việc phân công trách nhiệm giữa các cấp, các cơ quan, ban, ngành trong việc quản lý hệ thống cấp nước chữa cháy công cộng chưa rõ ràng, cụ thể, còn chồng chéo nên hệ thống cấp nước chữa cháy công cộng nhiều nơi bị xuống cấp và không được sửa chữa, khắc phục kịp thời.

Nhiều đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp chỉ chú trọng đến lợi ích kinh tế, ưu tiên sản xuất, kinh doanh, ít quan tâm đầu tư cho công tác PCCC, việc đầu tư cho hệ thống PCCC tại chỗ nhiều nơi còn mang tính đối phó, chưa đáp ứng với yêu cầu PCCC tại chỗ.

Trang bị, phương tiện quan sát, phát hiện cháy và chữa cháy rừng chưa đáp ứng được yêu cầu chữa cháy, công cụ còn thô sơ, phương pháp chữa cháy thủ công trong khi phương tiện cơ giới chuyên dùng không trực tiếp chữa cháy được.

Nhiều quy định không còn phù hợp

Lý giải nguyên nhân khách quan của những tồn tại, hạn chế trong công tác PCCC, Đoàn giám sát chỉ rõ, nhiều quy định của pháp luật về PCCC không còn đáp ứng được với sự thay đổi, phát triển của xã hội; một số tiêu chuẩn đã cũ không còn phù hợp với thực tế, một số loại công trình mới nhưng chưa có tiêu chuẩn, quy chuẩn để áp dụng, chế tài xử phạt nhẹ.

Bên cạnh đó, công tác rà soát, bổ sung, sửa đổi, xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, các quy chuẩn, tiêu chuẩn về PCCC còn chậm, chưa theo kịp với tốc độ phát triển kinh tế - xã hội.

Một nguyên nhân khác là do tồn tại của lịch sử, những tồn tại, bất cập về hạ tầng kinh tế - xã hội, trụ sở các cơ quan, cơ sở sản xuất kinh doanh dịch vụ không theo quy chuẩn, tiêu chuẩn về PCCC nhưng không thể khắc phục được ngay do thiếu kinh phí, đòi hỏi phải có lộ trình thời gian và những giải pháp tổng thể về quy hoạch.

Chưa bố trí được nguồn ngân sách để quy hoạch, đầu tư, xây dựng mới, nâng cấp, cải tạo đồng bộ hệ thống giao thông, nguồn nước, phục vụ cho công tác chữa cháy nên hiệu quả công tác chữa cháy chưa cao.

Xây dựng lực lượng Cảnh sát PCCC chính quy, tinh nhuệ, tiến thẳng lên hiện đại.

Thiếu đồng bộ giữa phát triển kinh tế với yêu cầu PCCC

Cùng với đó là sự thiếu đồng bộ giữa phát triển kinh tế với yêu cầu PCCC: cơ sở hạ tầng, giao thông không đáp ứng kịp đối với yêu cầu về PCCC (do tốc độ đô thị hóa nhanh, sản xuất kinh doanh, dịch vụ phát triển không ngừng gia tăng, kéo theo nhiều loại hình mới với nhiều thành phần kinh tế, công trình xây dựng, loại hình cơ sở thuộc diện quản lý PCCC tăng); vật tư nguyên liệu, chất dễ cháy được sử dụng ngày một nhiều, đa dạng.

Vi phạm các quy định về an toàn trong sử dụng điện dân dụng tăng do xuất phát từ khâu thiết kế, lắp đặt hệ thống điện tại các cơ sở sản suất kinh doanh và hộ gia đình chưa tính toán đến các phụ tải phát sinh dẫn đến quá tải, chập điện, gây cháy nổ. Hệ thống giao thông, cơ sở hạ tầng phát triển không đồng bộ, thiếu thống nhất, chưa đáp ứng yêu cầu công tác PCCC.

Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, yếu tố thời tiết nắng nóng kéo dài cũng là điều kiện phát sinh cháy, đặc biệt là cháy rừng, cháy trong khu dân cư, khu công nghiệp, chợ, phố chợ, các cơ sở sản xuất, nhà máy xí nghiệp... dẫn đến thiệt hại do cháy gây ra là rất lớn, kể cả tính mạng và tài sản của nhân dân.

Tập quán canh tác nương rẫy của một bộ phận đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn tồn tại, việc sử dụng nguồn lửa, nguồn nhiệt còn tiếp diễn, khó kiểm soát; các vụ cháy rừng xảy ra ở địa bàn xa khu dân cư nên công tác điều tra, xác định nguyên nhân, đối tượng gây ra các vụ cháy rừng còn gặp nhiều khó khăn, do đó chưa có giải pháp sát với thực tiễn.

Ngân sách đầu tư cho lực lượng PCCC, xây dựng trụ sở, mua sắm phương tiện và phục vụ cho việc duy tu, bảo dưỡng hệ thống PCCC đã được trang bị còn hạn hẹp, nguồn kinh phí cho PCCC thường bố trí chung với kinh phí bảo đảm an ninh, trật tự; phương tiện, thiết bị cảnh báo lạc hậu, kém hiệu quả.

Thiếu cơ chế xác định trách nhiệm người đứng đầu

Đáng chú ý là nguyên nhân thuộc về chủ quan. Nhấn mạnh điều này, Đoàn giám sát cho rằng, nhận thức, ý thức trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền địa phương nhất là ở quận, huyện, thị xã, xã, phường, thị trấn, người đứng đầu các cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức đối với công tác PCCC còn hạn chế; chưa làm hết trách nhiệm trong việc quản lý, tổ chức thực hiện các quy định về PCCC, đồng thời cũng thiếu cơ chế để xác định trách nhiệm của người đứng đầu; chưa coi trọng công tác kiểm tra, giám sát; chưa chú trọng công tác đầu tư, trang bị phương tiện cho hoạt động PCCC, tổ chức tập huấn cho lực lượng chữa cháy tại chỗ.

Ý thức, trách nhiệm của một bộ phận quần chúng nhân dân đối với công tác PCCC chưa tốt, chưa nhận thức được tầm quan trọng của PCCC; còn chủ quan, lơ là trong việc sử dụng nguồn lửa, nguồn nhiệt, đặc biệt là thiết bị điện trong sinh hoạt; cá biệt có những trường hợp cố ý vi phạm gây mất an toàn về PCCC.

Lãnh đạo, cán bộ, công chức và người lao động tham gia Ban Chỉ huy PCCC, đội PCCC cơ sở đa phần đều làm công tác kiêm nhiệm, chỉ chú trọng vào nhiệm vụ chuyên môn, do vậy, công tác PCCC tại đơn vị, cơ sở chưa được quan tâm đúng mức.

Công tác sơ tổng kết, đánh giá việc chấp hành các quy định của pháp luật về PCCC và CNCH thiếu thường xuyên; chưa kịp thời tham mưu, đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, ban hành các quy định mới phù hợp với thực tiễn.

Quy hoạch hạ tầng giao thông, nguồn nước, trụ nước, bể dự trữ nước phục vụ cho công tác chữa cháy và trang thiết bị, phương tiện chuyên dùng, đặc chủng dùng trong công tác chữa cháy và CNCH vẫn còn thiếu so với yêu cầu; công tác duy tu, bảo dưỡng còn nhiều bất cập.

Lực lượng Cảnh sát PCCC chưa đáp ứng đủ cả về số lượng và năng lực chuyên môn

Đối với lực lượng Cảnh sát PCCC: số lượng cán bộ biên chế được đào tạo nghiệp vụ về PCCC còn ít, chưa đáp ứng đủ về cả số lượng, tiêu chuẩn về thể lực, năng lực chuyên môn PCCC, trong khi đó số lượng cơ sở, địa bàn quản lý về PCCC nhiều, tăng theo từng năm nên chất lượng, hiệu quả công tác quản lý về PCCC chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ; năng lực tham mưu còn hạn chế.

Chế độ chính sách đối với lực lượng làm công tác CNCH còn bất cập, chưa phù hợp với tính chất đặc thù (do chưa có quy định về chế độ độc hại trong công tác PCCC). Các quy định về chế độ chính sách động viên, khuyến khích hoạt động của lực lượng PCCC cơ sở, dân phòng chưa được quy định rõ ràng, do vậy, chưa thu hút, khích lệ được cán bộ và nhân dân tham gia các hoạt động PCCC.

Công tác phối hợp, phân công trách nhiệm của các sở, ban, ngành và các cơ quan chức năng tham mưu UBND tỉnh thực hiện chính sách pháp luật về PCCC chưa thường xuyên, hiệu quả như: phê duyệt các giải pháp, biện pháp PCCC khi phê duyệt quy hoạch, cấp phép xây dựng vẫn còn những bất cập.

Chế tài xử phạt vi phạm trong lĩnh vực PCCC chưa đủ mạnh, chưa đảm bảo tính răng đe, nhiều chủ đầu tư cố tình chây ỳ, kéo dài không khắc phục lỗi vi phạm.

Vai trò của các tổ chức, đoàn thể trong công tác PCCC chưa được chú trọng phát huy; công tác kiểm tra, giám sát của chính quyền, Mặt trận Tổ quốc các cấp chưa được thường xuyên, liên tục.

Xây dựng lực lượng Cảnh sát PCCC chính quy, tinh nhuệ, tiến thẳng lên hiện đại

Trên cơ sở kết quả giám sát, những dự báo về tình hình cháy, nổ trong thời gian tới và đặc biệt là qua những hạn chế, bất cập đã chỉ ra trong quá trình giám sát; Đoàn giám sát của Quốc hội đề xuất, kiến nghị đối với Đảng, Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương nhiều nội dung, giải pháp.

Cụ thể, Đoàn giám sát kiến nghị cần sơ kết, đánh giá kết quả thực hiện Chỉ thị số 47-CT/TW ngày 15/6/2015 của Ban Bí thư để tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác PCCC.

Bên cạnh đó, Quốc hội cần ban hành Nghị quyết về kết quả giám sát; chỉ đạo Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội tăng cường công tác giám sát về PCCC; gắn yêu cầu bảo đảm công tác PCCC trong hoạt động thẩm tra, xây dựng pháp luật và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Đoàn giám sát kiến nghị Chính phủ nghiên cứu, đề xuất chủ trương xây dựng lực lượng Cảnh sát PCCC chính quy, tinh nhuệ, tiến thẳng lên hiện đại. Chỉ đạo rà soát, xây dựng, sửa đổi và bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến PCCC; nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực có liên quan đến PCCC.

Ưu tiên bố trí nguồn lực, tăng cường đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, phương tiện, trang thiết bị; chỉ đạo bố trí ngân sách PCCC đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; đẩy mạnh công tác xã hội hóa PCCC; tăng cường nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, hợp tác quốc tế về PCCC; có chính sách phù hợp khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia xây dựng hạ tầng cơ sở PCCC, nghiên cứu, sản xuất phương tiện, thiết bị PCCC, tham gia hoạt động PCCC.

Tiếp tục xây dựng chiến lược PCCC và cứu nạn cứu hộ, nhất là đối với các địa bàn, công trình trọng điểm quốc gia, khu đô thị, các khu công nghiệp, thương mại... có nguy cơ cháy, nổ cao. Tập trung chỉ đạo nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về PCCC; tăng cường công tác quản lý nhà nước theo ngành, lĩnh vực, xác định việc bảo đảm yêu cầu PCCC là một nội dung quan trọng trong công tác quản lý nhà nước đối với ngành, lĩnh vực.

Chỉ đạo các bộ, ngành liên quan kịp thời tham mưu, ban hành các văn bản hướng dẫn, các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật để bảo đảm đồng bộ, tránh tình trạng Luật hoặc Nghị định ban hành nhưng chưa có văn bản hướng dẫn thực hiện. Phối hợp chặt chẽ trong việc ban hành các văn bản pháp luật về PCCC, không để tình trạng chồng chéo, bất cập giữa các văn bản pháp luật về PCCC.

Chỉ đạo các bộ, cơ quan hữu quan rà soát, trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật PCCC; sửa đổi, bổ sung, ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, phù hợp với quy định của luật và đáp ứng yêu cầu thực tiễn, như: Rà soát, nghiên cứu trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật PCCC kịp thời đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm tính khả thi, tính thống nhất trong hệ thống pháp luật; sửa đổi, bổ sung Luật Bảo hiểm về quy định trách nhiệm của doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm thống nhất với quy định mua bảo hiểm cháy, nổ bắt buộc của Luật PCCC; hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về công tác cứu nạn cứu hộ...

Đoàn giám sát cũng đưa ra nhiều kiến nghị cụ thể đối với các bộ, ngành, địa phương nói chung và một số bộ, ngành cụ thể trực tiếp liên quan đến công tác PCCC, nhất là kiến nghị đối với Bộ Công an với vai trò là cơ quan chủ trì giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về PCCC; tập trung vào các nhóm giải pháp: Công tác lãnh đạo, chỉ đạo; công tác hoàn thiện thể chế, xây dựng pháp luật; việc bảo đảm các điều kiện PCCC; hoạt động giám sát, kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm; công tác xây dựng lực lượng PCCC, đầu tư kinh phí, mua sắm trang bị, phương tiện, thực hiện chế độ, chính sách và các điều kiện bảo đảm khác.

Ảnh VGP

Hỏa hoạn làm hàng trăm người chết, thiệt hại hàng nghìn tỉ đồng

Trước đó, đầu tháng 7/2019, Đoàn giám sát của Quốc hội đã làm việc với Chính phủ về thực hiện chính sách, pháp luật về PCCC giai đoạn 2014 – 2018.

Báo cáo của Chính phủ về tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về phòng cháy, chữa cháy giai đoạn 2014-2018 cho biết: Giai đoạn 2014-2018, tình hình kinh tế - xã hội nước ta tiếp tục giữ đà tăng trưởng, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hoá ngày càng nhanh, số công trình xây dựng gia tăng từ 30.000 đến 50.000 công trình/năm; khu công nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh có nguy hiểm về cháy nổ ngày càng nhiều, trung bình tăng trên 15.000 cơ sở/1 năm; cả nước có trên 14 triệu ha rừng, hơn 4 triệu ô tô, 59 triệu xe máy và trên 253.000 phương tiện giao thông thuỷ nội địa; cùng với hiện tượng thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu,… đã tác động tiêu cực đến công tác PCCC và cứu nạn, cứu hộ (CNCH).

Về tình hình cháy, nổ: Theo thống kê của Bộ Công an, từ 7/2014 - 5/2018, cả nước đã xảy ra 13.149 vụ cháy, làm chết 346 người, bị thương 823 người, thiệt hại về tài sản ước tính trên 6.500 tỉ đồng và 6.400 ha rừng.

Trong số 13.149 vụ cháy nêu trên thì cháy nhà dân chiếm 40% tổng số vụ cháy, nguyên nhân chủ yếu là do không bảo đảm an toàn hệ thống điện (chiếm 57%) và do sơ suất trong quá trình sử dụng lửa, xăng dầu, khí đốt (chiếm trên 29%). Số vụ cháy lớn tuy chỉ chiếm 1% tổng số vụ nhưng chiếm trên 76% tổng thiệt hại.

Nhiều nơi “khoán trắng” công tác PCCC cho Công an

Chỉ rõ nguyên nhân tình hình trên, Chính phủ cho rằng, hiện tượng “khoán trắng” cho lực lượng công an còn xảy ra ở nhiều nơi, việc đầu tư cơ sở vật chất phục vụ PCCC và CNCH chưa được quan tâm đúng mức, một số nơi lực lượng dân phòng, PCCC cơ sở, PCCC chuyên ngành chưa được phát huy tốt vai trò nòng cốt, điều kiện cơ sở hạ tầng ở nước ta còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ, biến đổi khí hậu tiếp tục làm tăng nguy cơ cháy, đặc biệt là cháy rừng…

Trước tình hình đó, báo cáo của Chính phủ đề ra các giải pháp trọng tâm thời gian tới như: Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị đối với công tác PCCC, chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương khi xây dựng các đề án quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội phải chú trọng tới công tác quy hoạch hạ tầng PCCC; tăng cường tuyên truyền, đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả PCCC;...

Bên cạnh đó, tập trung xây dựng phong trào toàn dân tham gia PCCC và CNCH với phương châm “4 tại chỗ”; chỉ đạo Bộ Công an chủ trì nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện hệ thống pháp luật, trong đó cần nghiên cứu, đề xuất xây dựng văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực pháp lý cao để điều chỉnh công tác này;...

Huy động nguồn lực của xã hội xây dựng và phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng, kỹ thuật về PCCC, nghiên cứu ứng dụng khoa học, kỹ thuật; triển khai đồng bộ các giải pháp, biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn các vụ cháy nổ; kiện toàn và xây dựng lực lượng PCCC chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại;...

Đồng thời, Chính phủ cũng kiến nghị Ban Bí thư chỉ đạo sơ kết 5 năm thực hiện chỉ thị 47-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác PCCC để kiểm điểm trách nhiệm của các cấp ủy đảng trong việc triển khai thực hiện và đề ra chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo có hiệu quả Chỉ thị này; đề nghị Quốc hội tiếp tục xây dựng, hoàn thiện các văn bản pháp luật, trước mắt ban hành Pháp lệnh về CNCH; tăng cường giám sát công tác PCCC; ưu tiên bố trí nguồn vốn cho các dự án đầu tư trong lĩnh vực PCCC.