Bài 3: Quy định pháp lý về BAT của một số quốc gia trên thế giới

1. Tại Mỹ

Khung pháp luật về bảo vệ môi trường của Mỹ gồm 3 đạo luật quan trọng: (i) Đạo luật Không khí sạch (CAA); (ii) Đạo luật về nước sạch (CWA) và (iii) Đạo luật phòng ngừa ô nhiễm. Tất cả các bộ Luật này đều không được thiết kế dựa trên tiếp cận công nghệ, mặc dù một số phần của luật có yêu cầu chương trình dựa trên công nghệ.

Tại Mỹ, một số chương trình môi trường áp dụng tiêu chuẩn dựa trên công nghệ hiện có ở nhiều cấp độ: quốc gia, bang và địa phương. Cơ quan bảo vệ môi trường Mỹ (EPA) chịu trách nhiệm soạn thảo các tiêu chuẩn quốc gia dựa trên công nghệ. Các tiêu chuẩn dựa trên công nghệ khác, tùy trường hợp cụ thể do bang hoặc địa phương ban hành. Tại Mỹ, không có tài liệu tham chiếu công nghệ (tương tự như BREF) được áp dụng. Bản thân tiêu chuẩn quốc gia về chất lượng không khí xung quanh (NAAQS) không dựa trên cơ sở công nghệ nhưng một phần của chiến lược thực hiện NAAQS được thiết kế dựa trên công nghệ. Nhiều tiêu chuẩn dựa trên công nghệ được tham chiếu vào tiêu chuẩn trình diễn nguồn mới (NSPS). EPA xem lại các tiêu chuẩn dựa trên công nghệ ít nhất 8 năm lần.

Đạo luật Không khí Sạch sửa đổi năm 1990 (CAA) là luật liên bang cung cấp khuôn khổ chính sách cho các hành động của quốc gia, tiểu bang và địa phương để bảo vệ chất lượng không khí (NAAQS). Trong Đạo luật về không khí sạch (CAA), Công nghệ kiểm soát tốt nhất hiện có BACT (Best Available Control Technology) được chỉ định áp dụng với nguồn mới, trong khuôn khổ hệ thống cấp phép nguồn mới (NSR - new source review permitting). LAER (Lowest Achievable Emission Rate) một khái niệm khác trong NSR được áp dụng cho khu vực có một hay nhiều chỉ số vượt tiêu chuẩn quốc gia về chất lượng không khí (NAAQS-). RACT (Reasonably available control technology) được áp dụng cho các cơ sở đang vận hành, nằm trong cùng khu vực như LAER. RACT chủ yếu hướng đến các cơ sở phát thải các chất bay hơi hữu cơ (VOC). Hệ thống tiêu chuẩn quốc gia về chất thải nguy hại đối với không khí (NESHAP) được thiết lập dựa trên công nghệ tốt nhất, dưới tên gọi MACT (Maximum Achievable Control Technology). Nói cách khác, MACT được dành riêng cho kiểm soát chất thải nguy hại đối với môi trường không khí.

Đạo luật Nước sạch (CWA) là luật liên bang chính ở Hoa Kỳ điều chỉnh ô nhiễm nước. CWA yêu cầu ban hành các quy định xả nước thải công nghiệp quốc gia (gọi là "hướng dẫn nước thải"), dựa trên BAT và một số tiêu chuẩn liên quan.

Trong phát triển của các tiêu chuẩn nước thải, khái niệm BAT là một công nghệ "kiểu mẫu" chứ không phải là một yêu cầu quy định cụ thể. EPA xác định một công nghệ mô hình cụ thể cho một ngành và sau đó đưa ra một tiêu chuẩn hiệu suất theo quy định dựa trên mô hình. Tiêu chuẩn hiệu suất thường được biểu thị dưới dạng giới hạn nước thải số được đo tại điểm xả. Cơ sở công nghiệp có thể sử dụng bất kỳ công nghệ nào đáp ứng tiêu chuẩn hiệu suất.

2. Tại Châu Âu

Phát thải từ hoạt động công nghiệp là vấn đề được luật hóa trên phạm vi toàn EU. Các chính sách thể hiện một cách tiếp cận dựa trên công nghệ để phòng ngừa và kiểm soát công nghiệp phát thải, bao gồm các văn bản: Chỉ thị 2010/75/EU về phát thải công nghiệp (IED), Chương trình kiểm toán và quản lý sinh thái EU (Eco-Management and Audit Scheme - EMAS), Chỉ thị 2015/2193 / EU về các nhà máy đốt trung bình (MCP).

IED đưa ra các nguyên tắc chính cho giấy phép và kiểm soát dựa trên cách tiếp cận tích hợp. Điều kiện giấy phép, bao gồm giá trị giới hạn phát thải (ELV), phải dựa trên các kỹ thuật tốt nhất hiện có. IED được đề xuất bởi Ủy ban Châu Âu và được thông qua một quy trình liên quan đến Nghị viện châu Âu (cơ quan đại diện cho công dân EU và được bầu trực tiếp bởi họ) và Hội đồng Liên minh châu Âu (đại diện cho các quốc gia thành viên cá nhân).

EMAS được thiết lập bởi các tổ chức tự nguyện trong Chương trình kiểm toán và quản lý sinh thái. Chương trình nhằm tăng cường thực hành quản lý môi trường tốt nhất (“Best environmental management practices - BEMP), và phát triển các tài liệu hướng dẫn (SRDs) bởi các tổ chức áp dụng EMAS trong việc đánh giá thực hiện công tác môi trường của họ. Quy định EMAS được coi là một chính sách dựa trên công nghệ để quản lý và kiểm soát phát thải công nghiệp.

MCP đưa ra các quy tắc để kiểm soát khí thải sulfur dioxide (SO2), nitơ oxit (NOx) và bụi từ các nhà máy đốt trung bình, cũng như các quy tắc để giám sát lượng khí thải carbon monoxide (CO) từ các nhà máy này.

Áp dụng chính sách BAT giảm khí thải công nghiệp (nguồn: www.oecd.org)

3. Tại Nga

Chính sách pháp luật về môi trường ở Nga bao gồm các luật liên bang, các quy định của chính phủ và các quyết định của bộ trưởng, được chia thành 3 nhóm như sau: (1) Chính sách pháp luật tài nguyên thiên nhiên; (2) Chính sách pháp luật về bảo vệ môi trường và (3) Chính sách pháp luật về an toàn sinh thái. Các nhóm chính sách pháp luật này có liên quan chặt chẽ đến nhau.

Luật liên bang số 219-FZ có hiệu lực từ năm 2015 tạo ra những thay đổi quan trọng đối với Luật BVMT liên bang và các luật liên quan khác. Luật giới thiệu một sự chuyển đổi dần sang một hệ thống quy định dựa trên các công nghệ tốt nhất hiện có (BAT), và thực trạng nền kinh tế của Nga.

Khung pháp luật liên quan đến BAT có: (i) Luật Liên bang số 219-FZ, và (ii) các nghị định dưới luật. Hai nghị định dưới luật quan trọng là Nghị định RF số 1316-r ngày 08/07/2015 quy định về các chất gây ô nhiễm và Nghị định quy định trình tự thủ tục để xác định BAT. Trong 4 năm (2015-2018), Nga đã xây dựng được 51 hồ sơ tham chiếu BAT (BREFs), trong số đó có 39 hồ sơ ngành và 12 hồ sơ liên ngành. BAT có hiệu lực thực thi từ 2018 sau khi BREFs được Chính phủ thông qua.

Luật thiết lập cơ chế khuyến khích kinh tế (hỗ trợ của nhà nước) cho các cơ sở công nghiệp để tích hợp các công nghệ tốt nhất có sẵn vào quy trình sản xuất và giảm lượng khí thải, các chất gây ô nhiễm. Đặc biệt, các cơ sở sử dụng BAT có thể được cung cấp các ưu đãi về thuế, được hưởng lợi ích trong việc xử lý các tác động xấu đến môi trường. Bên cạnh đó, luật cũng đưa ra các biện pháp xử phạt hành chính mới đối với việc không tuân thủ các yêu cầu mới được thiết lập. Các mức phát thải liên quan đến các kỹ thuật khả dụng tốt nhất được quy định từ việc xem xét BAT trên cơ sở ngành. Luật nhằm cải thiện khả năng cạnh tranh của các sản phẩm công nghiệp trong nước, tăng sức hấp dẫn đầu tư của doanh nghiệp, đồng thời giảm tác động tiêu cực đến môi trường.

4. Tại Hàn Quốc

Tại Hàn Quốc, việc áp dụng BAT được đưa vào Luật kiểm soát chất thải tổng hợp của Hàn Quốc. Đạo Luật kiểm soát chất thải tổng hợp của Hàn Quốc (ICEPFA) có hiệu lực vào ngày 1 tháng 1 năm 2017. BAT được nhắc đến trong điều 1 và được quy định trong toàn bộ Chương 4 từ Điều 24 đến Điều 26. Việc thu thập dữ liệu xây dựng Hồ sơ BAT được thực hiện và giám sát bởi các Nhóm làm việc kỹ thuật (TWG), bao gồm các chuyên gia đại diện cho Bộ môi trường, chuyên gia kinh tế, nhà cung cấp kỹ thuật, hiệp hội công nghiệp và chuyên gia các lĩnh vực. Thông thường BREF cho một ngành thường mất 3 năm để hoàn thành. Hồ sơ tham chiếu được công bố trên website của Viện Nghiên cứu môi trường quốc gia (NIER).

Trong giai đoạn 2016-2021, Hàn Quốc đã ban hành giấy phép dựa trên BAT cho 17 lĩnh vực, thực hiện Kế hoạch Hành động về Ngăn ngừa và Kiểm soát Ô nhiễm tổng hợp trong giai đoạn 2016-2021. Ủy ban chính sách môi trường trung ương, Ủy ban thảo luận, xem xét và đưa ra quyết định cuối cùng về BREFs.

Tạp chí điện tử Công nghiệp môi trường sẽ tiếp tục giới thiệu các bài viết về BAT.

Lê Minh Đức, Hiệp hội Công nghiệp Môi trường Việt Nam

Nguyễn Thị Hồng Lam, Viện Khoa học Môi trường